Minder bekende Rus

Vsevolod Garsjin is maar 33 jaar oud geworden, en heeft een relatief onbekend, klein en kwalitatief zeer wisselend oeuvre nagelaten. Hans Boland koos de in zijn ogen negen beste van Garsjin’s 23 korte verhalen om (opnieuw) te vertalen. Samen met een verhaal van Anton Tsjechov - een soort van in memoriam voor Garsjin - vormen ze de verhalenbundel De beren en andere verhalen. Na het laatste verhaal, dat van Tsjechov, besteedt Boland nog een aantal pagina’s aandacht aan het leven en werk van Garsjin. De bundel sluit af met een reeks aantekeningen van de vertaler.

Garsjin beschikte over een vlotte pen en schreef gemakkelijk leesbare verhalen. Hij schuwt moeilijke onderwerpen echter niet, en verschaft hier en daar inzicht in zijn eigen chaotische belevingswereld. Hij leed aan hevige depressies en is in zijn korte leven een paar keer opgenomen in een kliniek. In het verhaal De rode bloem beschrijft hij zo’n crisisopname, vanuit het oogpunt van de patiënt – hijzelf. Het is een indringend verhaal, en je krijgt onherroepelijk medelijden met de hoofdrolspeler. De eenzaamheid van iemand die in een mentale crisis belandt, is zeer treffend beschreven.

Het openingsverhaal is Vier dagen, over soldaat Ivanov die zwaar gewond raakt tijdens de Russisch-Turkse oorlog van 1877-1878. Een beklemmend verhaal met eveneens een autobiografisch tintje; Garsjin diende zelf tijdens die oorlog, en raakte zwaar gewond. Later in het boek volgt nog zo'n aangrijpend verhaal over die oorlog, met weer soldaat Ivanov in de hoofdrol. Garsjin laat je de ellende van de gewone soldaat meebeleven, het afzien in de regen, modder, kou en hitte, de honger en dorst, de uitputting, verveling en angst…
Garsjin's oorlogsverhalen worden gezien als een voor zijn tijd ongewoon felle aanklacht tegen het oorlogsgeweld.

De andere verhalen zijn soms (deels) autobiografisch en soms hebben ze veel weg van een sprookje, het genre waar Garsjin zelf dol op was. In Attalea princeps maken bomen en planten ruzie, en in De bereisde kikker kunnen verschillende diersoorten met elkaar praten en werken zelfs samen. Garsjin’s sprookjes bevatten een flinke dosis humor, met een serieuze boodschap, zoals dat hoort bij een sprookje.

Het titelverhaal, De beren, zou in onze tijd kunnen spelen. Het gaat over het ruimen van de dansende beren van zigeuners; hun inkomen. Garsjin slaagt er goed in de emoties van de zigeuners over te brengen, het is een triest gebeuren. Je zou de overeenkomst kunnen zien met de ruimingen zoals wij die het laatste decennium hier in Nederland een paar keer hebben meegemaakt.

Het feit dat het een verzameling korte verhalen betreft, heeft tot gevolg dat er geen uitgebreide opbouw of enorme diepgang in het boek als totaal zit. Dat maakt het een tikkeltje kaal. Daarnaast laat het redigeerwerk hier en daar een beetje te wensen over; een paar ontbrekende woorden, en zelfs een niet bestaand woord.
Ondanks dit laatste is het een lezenswaardig boek.