Diversiteit in Young Adult: meer dan queer

op 03 augustus 2019 door Lindy de Jong 19 reacties

Diversiteit in YA-boeken beperkt zich niet tot verhalen over personages met een ander kleurtje, afkomst of seksuele geaardheid. Lichamelijke of geestelijke beperkingen worden steeds vaker besproken in verhalen voor lezers van 15 jaar en ouder. Hebban vroeg VIPs Maartje, Merel en Natasha om een lijst met boeken samen te stellen waarin personages met een beperking centraal staan.

Sinds de strijd voor diversiteit in YA-verhalen ongeveer drie jaar geleden begon, is er veel gebeurd in het boekenlandschap. Steeds meer boeken met diverse personages wisten hun weg te vinden naar de planken van de boekhandel en de boekenkasten bij lezers thuis. We zijn inmiddels zelfs zover gekomen dat de aanwezigheid van personages met verschillende kleurtjes, afkomst en seksuele geaardheid volgens lezers nog meer genormaliseerd mag worden. Dat wil zeggen: deze mensen moeten van nature aanwezig zijn in verhalen, zonder dat identiteit de spil vormt van het boek, zoals nu nog vaak het geval is.

Als we het over diversiteit hebben, dan gaat dat echter verder dan kleur, geaardheid en afkomst. Lichamelijke – zowel zichtbare als onzichtbare – handicaps en mentale problemen kunnen net zo goed onder de noemer ‘diversiteit’ geschaard worden. De aanwezigheid van personages die met deze problemen kampen zorgt voor inlevingsvermogen en leermomenten bij hen die de boeken lezen, maar vooral ook voor herkenning bij lezers die zelf leven met een handicap, of lichamelijke of mentale ziekte.

Hieronder vind je een overzicht met enkele tientallen boekentips, samengesteld door VIPs en YA-kenners Maartje, Merel en Natasha, waarin personages met bovenstaande kenmerken voorkomen. ‘Ik vond alle genoemde boeken de moeite van het lezen waard,’ zegt Maartje, ‘maar de twee mooiste boeken uit deze lijst vond ik Het geheugenboek en Het ongelukproject.’ Merel noemt De Geschiedenis van Jane Doe als favoriet. ‘Het gaat over depressiviteit en hoe ermee om te gaan wanneer anderen depressief zijn. Dit boek heeft veel indruk op me gemaakt, omdat het lijkt op een normale YA en heel schattig is, maar toch een heftige twist krijgt en een mooie boodschap meegeeft.’ Natasha sluit zich daarbij aan. ‘Net als Merel vond ik De geschiedenis van Jane Doe echt een prachtig boek. Ook de boeken van Maren Stoffels vind ik vaak erg mooi. Tot slot ben ik heel benieuwd naar De liefdesbrieven van Abelard & Lily, omdat ik zelf ook ADHD heb.’

Toch is het nog lang niet genoeg. ’Ik zou absoluut meer boeken willen waarin de hoofdpersoon kampt met een lichamelijke handicap, zoals in In mijn hoofd,’ zegt Merel. ‘Het komt zelden voor dat je vanuit een persoon leest met een lichamelijke handicap, terwijl andere diversiteit-onderwerpen (denk aan een andere seksuele voorkeur of kampen met een depressie) wel aan bod komen. Het is dan wellicht moeilijker je in degene te verplaatsen, maar het zorgt er juist voor dat je meer begrip krijgt voor deze mensen en het is zeer leerzaam.’

Natasha sluit zich daarbij aan. ‘Meer boeken met lichamelijk gehandicapte hoofdpersonen maakt het aanbod nog ruimer. Ook leer je meer over de mensen om je heen of over mensen die hetzelfde hebben als jij. Net als Maartje zou ik wel meer willen lezen over depressiviteit en dan het liefst vanuit een ik-figuur die depressief is. Nu heb ik voornamelijk boeken gelezen waarin de belangrijkste bijfiguur depressief is, maar je leest dan nog steeds 'van een afstand'. Je leert je vooral verplaatsen in de omstanders en niet in degene die ermee te kampen heeft.’

Leven met een beperking

In onderstaande boeken hebben (hoofd-)personages te maken met een lichamelijke of geestelijke beperking. In mijn hoofd en A curse so dark en lonely gaan over mensen met cerebrale parese. Een blinde hoofdpersoon staat centraal in De geur van groen, de longziekte Cystic Fibrosis in Vijf stappen van jou, prosopagnosie (het niet kunnen herkennen van gezichten) in Op mijn schouders. Epilepsie komt aan bod in The gentleman's guide to vice and virtue en de mannelijke hoofdpersoon in Love from A to Z heeft multiple sclerose.

Leven met een hersenaandoening

In de volgende boeken staan personages centraal met autisme (Op de rand van het niets, Het ongelukproject), ADHD (Dat stomme boek, De liefdesbrieven van Abelard & Lily), posttraumatische stresssyndroom (Als morgen niet bestaat) en depressie (Sterrenstof), aandoeningen die in de hersenen ontstaan. Ook vind je er boeken over mensen die moeten dealen met dwangstoornissen (Vroeger is alles wat ik van je heb), (sociale) angststoornissen (Merel), smetvrees (Schildpadden tot in het oneindige) en andere psychische problemen.