EEN OORLOGSROMAN ?

Pierre Lemaître – De spiegel van ons verdriet

Een oorlogsroman?

Plaats : Parijs
Tijd : april 1940

Het is onrustig in Parijs. In het goed lopende restaurant La Petite Bohème gelooft uitbater monsieur Jules al niet meer dat de oorlog zal uitbreken, maar er wordt nog wel pittig gediscussieerd òf, wanneer en hoe de Duitsers zullen komen. De dertigjarige Louise bedient de gasten, waarbij zij de speciale aandacht heeft van “de dokter” die elke zaterdag aan hetzelfde tafeltje hetzelfde bestelt.
In de loop van het eerste hoofdstuk ontwikkelt zich een spannende en gespannen relatie tussen Louise en de dokter, wat leidt naar een climax die niet meer doet denken aan een dreigende oorlog, maar meer aan een thriller.
In hoofdstuk 2 wisselt dan het perspectief naar de frontlinie, waar soldaten Gabriël en Raoul de dreiging wel degelijk voelen. Door onzekerheid over de strategie, veroorzaakt door onduidelijke instructies van “bovenaf” is het een zenuwachtige bedoening. Er blijkt van alles niet te kloppen en de aarzelende Gabriël laat zich leiden door de ondernemende Raoul.
De volgende hoofdstukken switchen tussen de gebeurtenissen rond Louise en het front.
In hoofdstuk 5 verschijnt een nieuw personage ten tonele, Désiré, o.a. advocaat, piloot en persvoorlichter van het ministerie van Informatie..... kortom een kameleon die van kleur wisselt wanneer het hem uitkomt.
Wanneer de aanval van de Duitsers komt, hebben de Fransen hierop geen afdoend antwoord.
De grote uittocht begint, burgers, politici, militairen, een bonte stoet beweegt zich weg van het gevaar richting zuiden, terwijl niemand weet waar het heen gaat.
“ Een enorme begrafenisstoet, dacht Louise, de treurige spiegel van ons verdriet
en onze nederlaag”
Deze tocht, waar alle personages met wie we kennisgemaakt hebben deel van uitmaken, zonder het van elkaar te weten, vormt de inhoud van een groot gedeelte van het boek, waarbij afwisselend kleine en grotere avonturen van de hoofdpersonen, bij wie zich nog Fernand, een lid van de mobiele brigade voegt, in een vloeiende en spannende stijl de aandacht van de lezer gevangen houden. We zijn dan intussen in juni 1940 beland.
In de loop van het boek zijn er af en toe terugblikken, die veel duidelijk maken over de voorgeschiedenis van Louise, van wie de achtergrond duidelijk wordt via de liefdesbrieven van haar overleden moeder Jeanne aan dokter Thirion ( 1905).
Na het lezen van deze brieven kan Louise daardoor wel beschouwd worden als dé hoofdpersoon in het boek.

Uiteindelijk komen geleidelijk de verhaallijnen bij elkaar in de Béraultkapel bij Villeneuve, waar Désire in zijn nieuwste rol van pastoor een soort toevluchtsoord voor vluchtelingen inricht. In dit gedeelte van het boek speelt humor een behoorlijke grote rol, vooral door het toneelspel van Désiré, maar natuurlijk ook door de vertelkunst van de schrijver.

Als de lezer denkt dat het boek ten einde is en we moeten wachten op een vierde deel, vernietigd
Lemaître deze “hoop” in een Epiloog, waarin hij in een notendop de ontwikkelingen in de resterende jaren van de oorlog beschrijft.
Tussen de regels geeft de schrijver regelmatig impliciet en af en toe expliciet commentaar op de Franse politiek en het leger, zodat men dit boek zeker de kwalificatie “maatschappijkritisch”kan geven.
De oorlog als zodanig speelt natuurlijk een grote rol, zonder dat gevechtshandelingen de boventoon voeren. Het is een roman over de oorlog zonder dat het een echte oorlogsroman is zoals we ons die voorstellen.De ontwikkeling van de hoofdpersonen vormt toch wel de kern van deze roman,boeiend, lang, maar eigenlijk nooit té lang.
In het kader van deze recensie is het onmogelijk recht te doen aan alle aspecten van deze rijke afsluiting van de z.g. Interbellum trilogie van Pierre Lemaître, die voorafgegaan werd door
1. Tot ziens daarboven (2013)
2. De kleuren van de brand (2019)