In Starfighter schrijft Jan Kroeze over een indringende innerlijke transformatie van een jongeman.

Schrijver Jan Kloeze (1959) heeft voorheen gepubliceerd in het prestigieuze literaire tijdschrift De Held en zijn werk is opgenomen in een bundel waarin andere veelbelovende schrijvers vertegenwoordigd zijn. Hij heeft zijn opleiding genoten aan de Schrijversvakschool in Amsterdam en maakt momenteel zijn debuut met de roman genaamd Starfighter. Deze roman behandelt het leven van de protagonist Job, een dromerige jongeman die opgroeit in de jaren tachtig en een tumultueuze jeugd doormaakt. Ondanks zijn voortdurende inspanningen om onopgemerkt te blijven en zich aan de regels te houden, kan zijn vader zijn aanwezigheid niet verdragen. Helaas hebben Jobs pogingen om zijn familie tevreden te stellen geen positieve uitkomst gehad, wat heeft geleid tot een gespannen relatie tussen hen.

De invloed van Jobs vader blijft een rol spelen in zijn leven, met name in zijn interactie met anderen. In het bijzonder handhaaft hij een zekere afstand tot vrouwen. Wanneer zijn eigen echtgenote haar grenzen aangeeft en hem aanmoedigt om deel te nemen aan een therapiegroep, worden pijnlijke herinneringen uit Jobs verleden opgeroepen. Desondanks doorbreekt hij zijn beschermende rol en ondergaat hij een transformatie van een voorzichtige man naar iemand die zelfstandig beslissingen neemt. Zijn leven wordt gekenmerkt door ingrijpende gebeurtenissen en de confrontatie met het verleden is onvermijdelijk pijnlijk.

‘Hij dacht in zijn verliefde dwaasheid dat hij met haar over her strand kon dwalen, haar voor zijn openhaard voorzichtig zou kunnen verleiden om samen de lichamelijke liefde te herontdekken, haar kon genezen van wat hij stiekem had gediagnosticeerd als een soort kinderlijke psychose die vaker voorkomt en gewoonlijk in eerste instantie wordt herkend als een nachtmerrie. Hij schaamt zich voor zijn schandelijke arrogantie en diep haat hij haar vader en moeder, die niets beters wisten te verzinnen dan wegkijken, hij haat ze vanwege het verblindende inzicht dat hun dochter uren in het gezelschap van dit monster heeft moeten doorbrengen. Zonder te sterven van angst, zonder te desintegreren in een gillend en kwijlend kasplantje, zonder haar verstand definitief te verliezen.’

Het eerste deel van de roman, waarin de jeugd van Job wordt beschreven, is uitstekend gestructureerd. Kloeze toont zijn schrijftalent door op een doeltreffende wijze de complexe relatie tussen Job en zijn vader te beschrijven. Hij heeft ervoor gekozen om weinig dialogen in het verhaal op te nemen, maar de dialogen die wel aanwezig zijn, zijn intrigerend en zorgen voor de noodzakelijke verwarring die past bij het beeld dat de lezer van Job heeft. Bovendien heeft Kloeze de 'innerlijke monologen' goed uitgewerkt. Ze trekken de lezer aan en stoten tegelijkertijd af. Hierdoor ontstaat er een zekere spanning in het verhaal, maar tegelijkertijd blijft de lezer nieuwsgierig en wordt hij gestimuleerd om verder te lezen om te ontdekken hoe het verhaal zich verder ontvouwt.

Het gedeelte over het volwassen leven van Job vertoont een onsamenhangende structuur. Dit is in principe geen probleem, omdat het benadrukt dat Job de problemen uit zijn jeugd niet heeft kunnen achterlaten en dat deze alleen maar groter worden. De onsamenhangende structuur draagt dus bij aan de opbouw van de spanning in het verhaal, maar vereist wel dat de lezer aandachtig blijft om het verhaal goed te kunnen volgen.

‘Maar vooral wilde hij haar zijn verhaal vertellen. Nu droeg hij het ondraaglijke gewicht van haar eenzaamheid mee, terwijl haar tred licht was. Dus was hij opnieuw met haar in het schemerlicht over het pad door de uiterwaarden van de Waal gelopen. Weer klommen ze over het prikkeldraad, trotseerden de koeien in het weiland, verlegden basaltblokken om gemakkelijk bij elkaar te zitten.’

In de laatste hoofdstukken van de roman wordt echter een overmatige hoeveelheid gebeurtenissen op een te snelle wijze gepresenteerd, waardoor het verhaal uit balans raakt. Desalniettemin slaagt Kloeze er op een indringende en realistische manier in om de martelingen te beschrijven die zich afspelen in het hoofd van de protagonist. Het is evident dat het uiteindelijke besluit dat Job neemt moreel verwerpelijk is, maar het is in lijn met de ontwikkeling die hij gedurende al die jaren heeft doorgemaakt. Zijn besluit is schokkend, maar de manier waarop Kloeze het beschrijft wekt ook medelijden op. Dit getuigt van een knappe schrijftechniek. Starfighter vormt dan ook een veelbelovend begin voor de schrijver Jan Kloeze.