Goed maar afstandelijk geschreven

Elizabeth H. Winthrop (1979) doceert Engels en Creative Writing aan het Enidcott College in Massachusetts en ontving de Schaeffer Writing Fellowship aan de University of California, waar ze eerder haar MA Creative Writing behaalde. Iemand die weet hoe te schrijven dus, Winthrop schreef eerder al drie romans, maar haar nieuwste boek, De genadestoel, is de eerste die ook in het Nederlands verschijnt. Uitgeverij Hollands Diep presenteert Winthrop als ‘een van de meest scherpzinnige literaire waarnemers van deze tijd.’  

De genadestoel speelt zich af in Louisiana in het jaar 1943. De achttienjarige Willie Jones wacht zijn executie af in zijn cel. Zijn vader Frank brengt met zijn oude muilezel de grafsteen naar de begraafplaats. Een gevangene brengt samen met zijn bewaker de elektrische stoel richting Willie en verschillende dorpsbewoners, waaronder Polly, de officier van justitie die de straf eiste, vragen zich af of Willie zijn straf wel heeft verdiend. Pastoor Hannigan, die de jonge Willie bijstaat in zijn laatste uren, begint aan het bestaan van een god te twijfelen.

Er gebeurt dus veel in het boek dat zo’n 270 pagina’s telt. Helaas betekent dat in het geval van De genadestoel vooral veel personages maar weinig inhoudelijke diepgang. In de korte hoofdstukken van twee of drie pagina’s kijken verschillende personages vanuit hun eigen perspectief naar de aanloop richting de executie. Het is interessant om één gebeurtenis vanuit zoveel verschillende invalshoeken en levens te kunnen bekijken en we komen daarbij natuurlijk ook kleine beetjes over het leven van de personages te weten, maar al die levens hadden verder uitgewerkt kunnen worden. Het zijn verhalen op zich die Winthrop laat liggen.  

Uiteindelijk brengt Winthrop alle personages wel bij elkaar bij één gebeurtenis, maar ze had of een dikker boek moeten schrijven – alle interessante levens lenen zich daar zeker voor – of een keuze moeten maken in de verschillende lijnen. Deze oppervlakkigheid gaat gepaard met een bijna onvermijdelijke afstand. De klinische afstandelijkheid bij het beschrijven van de elektrocutie is noodzakelijk en waarschijnlijk gewenst, maar over het geheel genomen ontbreekt de emotie in het verhaal.

“Hij ziet bij elke hap zijn leven. Hij slikt zijn herinneringen in zijn geheel door.”

Willie kijkt terug op zijn leven terwijl hij in de cel zit, iets wat niet ondenkbaar is voor iemand die op het punt staat geëlektrocuteerd te worden. Toch valt vooral zijn apathie op, ook wanneer hij bijvoorbeeld voor het laatst zijn vader omhelst. Dit alles gebeurt heel meegaand en zonder enige emotie. Winthrop weet hoe ze moet schrijven, het boek leest makkelijk weg, de dialogen en details zijn allemaal netjes uitgewerkt, maar de lezer kan zich met geen van de personages identificeren. Het verhaal weet zelfs geen medelijden op te wekken voor de – al dan niet onschuldig – ter dood veroordeelde.

“Het is als de herinnering aan pijn als de pijn is weggetrokken. Het is een herinnering. De pijn is weg.”

Het verhaal en het onderwerp van De genadestoel zijn juist zo geschikt voor een auteur om in de menselijke geest te duiken, maar Winthrop kiest ervoor aan de oppervlakte te blijven. Hierdoor mist het boek de impact die het wellicht had kunnen hebben, ook het open einde in alle verschillende verhaallijnen helpt daar niet aan mee. De verhalen van alle personages op zich zijn niet indrukwekkend genoeg om je af te vragen hoe het met ze zal aflopen, hoe goed Winthrop het ook opgeschreven heeft.