Nesser raakt de perfecte thrillersnaar

De titel De eenzamen van Håkan Nessers vierde Barbarotti-deel had niet beter tot zijn recht kunnen komen. Vrijwel alle personages strijden met een intrinsieke, soms ondraaglijke eenzaamheid. Bij elk met zijn begiftigde pen geschreven boek presteert Nesser het om weer 'een heel ander verhaal'’ te vertellen. Niet zo vreemd omdat hij zegt direct vanuit zijn gevoel te schrijven zonder een van tevoren vastomlijnd plan. De eenzamen is Nessers zoveelste bloedmooie leesbelevenis. Je vraagt je af wanneer de auteur de toppen van zijn kunnen heeft bereikt.

"De mus hier. 
Alleen zijn is de meest fundamentele behoefte van de mens, daarmee zeg ik niets nieuws. 
Over and out. De mus is moe.”"

Uppsala, Zweden, juni 1969. "Zo, zo. Kierkegaard. Niet slecht”". De twintigjarige Rickard Berglund voelt zich direct gevleid als hij op een terras met deze woorden op zijn intelligentie wordt aangesproken; hij leest een boek van de filosoof Kierkegaard, zijn ‘huisgod’. Zo wordt Tomas Winckler de eerste persoon die Rickard in de studentenstad ontmoet. De jongens hebben veel gemeen: intelligentie, humor, volgen dezelfde militaire stafofficiersopleiding en willen na pakweg een jaar verder studeren. Een mooie vriendschap kan niet uitblijven. Rickard ontmoet Tomas'’ vriendin Gunilla, zijn zus Maria en haar vriend Germund, en door een eigenaardig voorval stuit hij op Anna voor wie hij als een blok valt. De zes vrienden discussiëren over vrijheid van leven, apartheid, muziek, ontoereikende studiebeurzen, roken wiet, vieren kreeftenfeestjes met peperwodka en wijn, en zijn verliefd. Een studententijd volgens het boekje. Maar achter deze vrolijkheid schuilen ontwrichte levens. Vooral de excentrieke Maria en de zwaarmoedige Germund dragen littekens op hun ziel. Het is Tomas’' idee om in de zomer van 1972 een oude bus te kopen en samen door de Oostbloklanden te trekken. Vrijgevochten, de burgerlijkheid verfoeiend en met luidruchtige seks in de bus achter dunne gordijnen willen ze anders zijn. Oost-Europa met de troosteloze steden en het communistisch socialisme is een deceptie, maar de reis ontaardt in een ware nachtmerrie wanneer het zestal voor een onmenselijke keuze wordt gesteld. Hun vriendschap zal nooit meer hetzelfde zijn.

Rönninge, Zweden, september 2010. Een wandelaar vindt onder in de Gåsakloof — — ook wel ‘zelfmoordrots’ genoemd —— het lijk van de zestigjarige Germund Grooth. De ogenschijnlijke zelfmoord roept een waslijst van vragen op als blijkt dat vijfendertig jaar geleden op dezelfde plek het lijk werd gevonden van de vijfentwintigjarige Maria Winckler. Inspecteurs Barbarotti en Backman duiken in het turbulente verleden van een groep jongvolwassenen en vragen zich af waarom oud-collega Sandlin zich in 1975 zo vastbeet in de zelfmoord van Maria. Het onderzoek leidt naar diepgewortelde geheimen die angstvallig worden beschermd.

Nessers vertelstijl oogt onopvallend, zonder al te veel poespas. Maar dat is slechts schijn. Als je dieper kijkt, zie je zijn virtuoze spel met de taal en de boeiende, doordachte vormgeving van alle personages. De beschreven levenslijnen en karakterontwikkelingen tonen Nessers inzicht in de menselijke aard. De stukjes van Maria, “"De mus hier"” (met een knipoog naar Edith Piaf), zijn briljant in hun zwaarmoedig optimisme. Graag meer van dit soort donkere en fascinerende beslommeringen. En hoe vernuftig is de gelijklopende neerwaartse spiraal in de diverse verhaallijnen, wat Nesser behendig nuanceert met snedige conversaties tussen Barbarotti en Backman, maatjes in voor- en tegenspoed.

Van de Barbarotti-serie bevat De eenzamen de meeste thrillerelementen, maar hier is meer gaande dan alleen maar een verhaal in een spannend jasje gieten. Nesser stopt precies op de juiste momenten in de tweeënzeventig korte hoofdstukken en schakelt soepel naar weer een ander tijdvak en/of vertelperspectief. De razendknap getimede overlappingen en de meeslepende plotlijn geven samen met de politieverhoren nét die extra schwung om de perfecte thrillersnaar te raken.

Onder het oog van de moordende Scandinavische concurrentie doet Nesser gewoon wat hij moet doen: schrijven tot een kunst verheffen.