Scherp en openhartig

In ‘Van A naar B’ vertelt deze oud-topman zijn verhaal. 42 jaar werkte hij bij de Koninklijke Shell, waarvan vijf jaar als bestuursvoorzitter, van 2004 tot 2009. Nu is hij 75 jaar en heeft hij een boek geschreven over zijn ervaringen bij Shell. Hij wil de lezer deelgenoot maken van zijn geleerde lessen en daarmee inspireren en helpen bij het leidinggeven en internationaal zakendoen.

‘Waar vroeger de rode loper overal in de wereld voor het concern werd uitgerold, hoeft Shell daar tegenwoordig niet meer op te rekenen’, zegt hij in een interview met NRC (20-01-2023). Want Shell is ‘fossiel’ en dus ‘fout’. Zo begin ik ook met enig vooroordeel dit boek te lezen. Het zal wel gaan over geld verdienen, veel geld verdienen, en winst maken ten koste van alles. Maar ik ben ook nieuwsgierig naar wat deze topfunctionaris te vertellen heeft. En al na een paar bladzijden ben ik om. Dit is een boeiend, leerzaam en goed geschreven verhaal. Over ervaringen bij (alleen) Shell, dat wel. Maar dat lijkt me logisch als je daar 42 jaar hebt gewerkt.

Het eerste hoofdstuk, over leiderschap, vind ik meteen erg sterk. Geen blabla of arrogant gedoe, maar een heldere visie op leiderschap: 'Leiders moeten leiden. Je moet goed blijven luisteren naar de mensen. Maar daarna is het gas geven en leidinggeven.’ De essentie van leiderschap is voor hem dat de leider ervoor moet zorgen dat zijn organisatie zich kan aanpassen aan de steeds veranderende feiten en invloeden van buitenaf. En dat kan alleen met steun van de mensen om hem heen. Van matrixmanagement moet hij niks hebben. ‘Zonder duidelijk eigenaarschap wie waarvoor verantwoordelijk is, leidde dit tot veel communicatie en te trage besluitvorming.’ Heel herkenbaar.

Van der Veer heeft zijn verhaal opgedeeld in een aantal thema’s. Het tweede onderwerp gaat over cultuur. Ook hier is hij duidelijk wat de top kan doen om cultuur of gedrag te veranderen. Als de leiding de aandachtspunten niet kernachtig kan formuleren: dieper nadenken! Hij gaat in op ik-eerst personen en bedrijf-eerstpersonen, op integriteit (‘ik heb ontzettend de pest aan corruptie’) en diversiteit en ten slotte op de (top)beloning.

Daarna komt er een hoofdstuk over de buitenwereld. Het is een beetje een verzameling van anekdotes, zegt hij zelf. Maar wat voor anekdotes! Ontmoetingen met Nelson Mandela en kolonel Khaddafi (Libië) en zelfs Poetin komen voorbij. De ene ontmoeting nog smeuïger dan de andere.

Hoofdstuk 4 over ankers, de leermomenten in iemands leven, geeft een inkijkje in van der Veers leven en laat zien hoe ambitieus hij was. Na zijn werktuigbouw opleiding in Delft volgde er een complete economiestudie in Rotterdam terwijl hij al bij Shell werkte. Zijn baas vond het maar niets: ‘Bij Shell hebben we goede ingenieurs nodig en goede economen nodig, maar niet verenigd in één persoon’. Deze manager had het mis.

Van der Veer sluit af met een aantal onderwerpen die hem wakker houden. Het is interessant te lezen hoe hij tegen maatschappelijke zaken aankijkt, zoals de energietransitie. Shell kan de energietransitie niet alleen aangaan. Van der Veer legt een belangrijke rol bij de overheid en bij betere samenwerking tussen overheden, bedrijven en publiek. Als we daarop moeten wachten…. Het excuus dat er nog steeds een grote vraag is naar olie en gas en dat Shell daar nou eenmaal goed in is, vind ik wat gemakkelijk. Nou ja, lees het zelf maar.

‘Zelf nadenken was voor mij een krachtige bron van inspiratie’, zegt van der Veer. ‘Inspiratie is een verder vormgeven van basisgedachten die je al hebt’. Heel mooi. Maar zelf kijk ik ook graag naar buiten voor inspiratie. Van der Veer hoopt met dit boek anderen te inspireren en te helpen bij het leidinggeven. Ik laat mij graag inspireren door een oud-topman die zo scherp en openhartig zijn Shell ervaringen op papier weet te zetten.