Lezersrecensie
Meer dan een bijbels verhaal
Ten oosten van Eden is een letterlijke passage uit de Bijbel. Het staat aan het eind van het verhaal van Kain en Abel in Genesis 4 vers 16: “Kain vestigde zich ten oosten van Eden.” Ik heb er altijd overheen gelezen, maar in de gelijknamige roman van John Steinbeck uit 1952, lees je nauwelijks over de plaatsbepaling heen. Zo uitvoerig opent de schrijver met een beschrijving van het landschap uit zijn jeugd, de Salinasvallei in het Noorden van Californië. Het zou het paradijs zelf kunnen zijn.
Voordat het verhaal zich echt verplaatst naar een boerderij die Eden heet, is er al heel wat water door de rivier gestroomd waar de vallei naar genoemd is. Verhalen als water, als zwerfkeien, die een roman opbouwen en karakters vormen. John Steinbeck heeft in deze roman van 600 bladzijden heel wat karakters nodig om een verhaal, zelfs meerdere verhalen te vertellen. Het zijn altijd mensen van vlees en bloed, maar met een eigenaardigheid, waardoor je ze nooit meer vergeet. Sommige karakters hebben sinistere trekjes, zoals Cathy, de vrouw van Adam. En toch blijken ze gedachten en emoties te hebben, die niet ver van ons zijn. Zo is Ten oosten van Eden niet het verhaal van één persoon. Al lijkt Adam Trask een belangrijke figuur. Het is zelfs niet alleen het verhaal van twee broers, de oertypen van Kain en Abel, die je eerst ziet in Adam en Charles Trask en later in de zonen van Adam, Aron en Cal, maar dit is wel het fundament van deze roman.
Eerst wordt er een andere familie geïntroduceerd, de Hamiltons, waar de schrijver en de verteller van dit verhaal van afstamt. Het is knap hoe hij zich zo inwerkt in een verhaal dat ver voor zijn geboorte is begonnen. Het schijnt dat de Hamiltons nou net in die prachtige Salinas vallei de slechtste grond hebben getroffen om te boeren. De familie blinkt uit in andere gaven, die een mens gelukkig maken. Immateriële rijkdom die Samuel Hamilton, door zijn vindrijkrijke geest en mensenkennis een positie geeft als een profeet, een vriend voor Adam Trask. Het maakt hem niet automatisch de good guy, de tegenpool van Cathy. Als deze roman ergens in uitblinkt, is het wel dat etiketjes als goed en slecht niet zwart wit zijn ingekleurd door de verteller. De moraal van het verhaal gaat dieper. Het wordt al tastend door wijze mannen als Samuel Hamilton, de Chinese knecht Li en Adam ontdekt als ze het verhaal van Genesis 4 over Kain en Abel bestuderen, omdat ze namen zoeken voor de tweeling van Adam.
Het bijbelgedeelte is overgenomen uit de Statenvertaling, een oudere versie, die ik als dagelijks bijbellezer niet herken, waardoor de tekst als het ware nieuw voor mij is. Ik ontdek bijvoorbeeld dat God ondanks dat wij denken dat Hij kwaad is op Kain, wel de moeite doet om met hem te praten en hem advies geeft om te leven. Dat laatste ontdekt Li ook, als hij er een andere vertaling op na slaat. Hij komt daardoor tot een sleutelwoord in de roman het Hebreeuwse begrip timshel, (gij moogt). Welk verschil dat uitmaakt voor de levens van de hoofdpersonen is in de roman uitgewerkt.
Het boek is fijn om te lezen. Vaak begint de schrijver een hoofdstuk met filosofische overpeinzingen over maatschappelijke ontwikkelingen of menselijke karaktertrekken. Dan komen de scenes en de dialogen voorbij die verhalen in een verhaal zijn. Er zijn disfunctionele gezinnen, er wordt gewerkt, er wordt geleerd, men vecht, men overleeft, men vindt liefde (of niet), men doet zaken met succes (of niet). Het lijkt het leven gegrepen met alle narigheid die erbij komt kijken. Soms lijken de scenes een heel eind bij het hoofdthema vandaan. Als het gaat om de jeugd van Cathy of haar praktijken. Toch zijn de verhalen op zichzelf boeiend om te lezen. Aan het eind van de roman, ben je zo vertrouwd met de karakters dat de schrijver niet eens alle details hoeft te vertellen. Je kunt wel raden hoe het is gegaan. Hier en daar, zoals bijvoorbeeld over de vooroordelen die de Chinese immigrant Li tegenkomt, vind ik het verhaal verrassend actueel. Meerdere keren heb ik de neiging om zinnen te onderstrepen om hun wijze lessen vast te houden.
Het boek is goed in etappes te lezen. Je ziet een land zich ontwikkelen, vanaf de Amerikaanse burgeroorlog tot de eerste Wereldoorlog. Niet voor niets wordt Ten oosten van Eden een great American novel genoemd. Je ziet de ambitie van Amerika, hoe karakters zich ontwikkelen om vooruit te komen. De nieuwe vertaling is van Peter Bergsma, die ook een nawoord heeft geschreven. Opvallend vond ik daarbij dat hij stelt dat Nederlandse woorden en uitdrukkingen snel verouderen. Tijdens het lezen heb ik bij twee begrippen mijn wenkbrauwen gefronst, maar verder heb ik van de vertaling genoten. Geweldig dat op deze manier een grote roman weer opnieuw de aandacht krijgt die het verdient.
Voordat het verhaal zich echt verplaatst naar een boerderij die Eden heet, is er al heel wat water door de rivier gestroomd waar de vallei naar genoemd is. Verhalen als water, als zwerfkeien, die een roman opbouwen en karakters vormen. John Steinbeck heeft in deze roman van 600 bladzijden heel wat karakters nodig om een verhaal, zelfs meerdere verhalen te vertellen. Het zijn altijd mensen van vlees en bloed, maar met een eigenaardigheid, waardoor je ze nooit meer vergeet. Sommige karakters hebben sinistere trekjes, zoals Cathy, de vrouw van Adam. En toch blijken ze gedachten en emoties te hebben, die niet ver van ons zijn. Zo is Ten oosten van Eden niet het verhaal van één persoon. Al lijkt Adam Trask een belangrijke figuur. Het is zelfs niet alleen het verhaal van twee broers, de oertypen van Kain en Abel, die je eerst ziet in Adam en Charles Trask en later in de zonen van Adam, Aron en Cal, maar dit is wel het fundament van deze roman.
Eerst wordt er een andere familie geïntroduceerd, de Hamiltons, waar de schrijver en de verteller van dit verhaal van afstamt. Het is knap hoe hij zich zo inwerkt in een verhaal dat ver voor zijn geboorte is begonnen. Het schijnt dat de Hamiltons nou net in die prachtige Salinas vallei de slechtste grond hebben getroffen om te boeren. De familie blinkt uit in andere gaven, die een mens gelukkig maken. Immateriële rijkdom die Samuel Hamilton, door zijn vindrijkrijke geest en mensenkennis een positie geeft als een profeet, een vriend voor Adam Trask. Het maakt hem niet automatisch de good guy, de tegenpool van Cathy. Als deze roman ergens in uitblinkt, is het wel dat etiketjes als goed en slecht niet zwart wit zijn ingekleurd door de verteller. De moraal van het verhaal gaat dieper. Het wordt al tastend door wijze mannen als Samuel Hamilton, de Chinese knecht Li en Adam ontdekt als ze het verhaal van Genesis 4 over Kain en Abel bestuderen, omdat ze namen zoeken voor de tweeling van Adam.
Het bijbelgedeelte is overgenomen uit de Statenvertaling, een oudere versie, die ik als dagelijks bijbellezer niet herken, waardoor de tekst als het ware nieuw voor mij is. Ik ontdek bijvoorbeeld dat God ondanks dat wij denken dat Hij kwaad is op Kain, wel de moeite doet om met hem te praten en hem advies geeft om te leven. Dat laatste ontdekt Li ook, als hij er een andere vertaling op na slaat. Hij komt daardoor tot een sleutelwoord in de roman het Hebreeuwse begrip timshel, (gij moogt). Welk verschil dat uitmaakt voor de levens van de hoofdpersonen is in de roman uitgewerkt.
Het boek is fijn om te lezen. Vaak begint de schrijver een hoofdstuk met filosofische overpeinzingen over maatschappelijke ontwikkelingen of menselijke karaktertrekken. Dan komen de scenes en de dialogen voorbij die verhalen in een verhaal zijn. Er zijn disfunctionele gezinnen, er wordt gewerkt, er wordt geleerd, men vecht, men overleeft, men vindt liefde (of niet), men doet zaken met succes (of niet). Het lijkt het leven gegrepen met alle narigheid die erbij komt kijken. Soms lijken de scenes een heel eind bij het hoofdthema vandaan. Als het gaat om de jeugd van Cathy of haar praktijken. Toch zijn de verhalen op zichzelf boeiend om te lezen. Aan het eind van de roman, ben je zo vertrouwd met de karakters dat de schrijver niet eens alle details hoeft te vertellen. Je kunt wel raden hoe het is gegaan. Hier en daar, zoals bijvoorbeeld over de vooroordelen die de Chinese immigrant Li tegenkomt, vind ik het verhaal verrassend actueel. Meerdere keren heb ik de neiging om zinnen te onderstrepen om hun wijze lessen vast te houden.
Het boek is goed in etappes te lezen. Je ziet een land zich ontwikkelen, vanaf de Amerikaanse burgeroorlog tot de eerste Wereldoorlog. Niet voor niets wordt Ten oosten van Eden een great American novel genoemd. Je ziet de ambitie van Amerika, hoe karakters zich ontwikkelen om vooruit te komen. De nieuwe vertaling is van Peter Bergsma, die ook een nawoord heeft geschreven. Opvallend vond ik daarbij dat hij stelt dat Nederlandse woorden en uitdrukkingen snel verouderen. Tijdens het lezen heb ik bij twee begrippen mijn wenkbrauwen gefronst, maar verder heb ik van de vertaling genoten. Geweldig dat op deze manier een grote roman weer opnieuw de aandacht krijgt die het verdient.
5
5
Reageer op deze recensie
