Niet kiezen is ook een keuze

Wat doe je als je tijdens de leven alle zekerheden hebt zien veranderen en dan ook nog je vrouw voor je ogen zal worden geïnjecteerd met een dodelijk middel? Dat is de indringende vraag waar Adam Burger zich ‘In een land zonder vogels’ mee ziet geconfronteerd. Ondanks grote, actuele vragen die in dit boek worden aangesneden, blijft het verhaal aan de oppervlakte.
Burger is chirurg in Zuid-Afrika. Net als velen om zich heen ziet hij de problemen steeds meer toenemen. Het klimaat verandert, met grote vluchtelingenstromen als gevolg. In democratie gelooft eigenlijk niemand meer. Dus zegt hij ergens: ‘We waren klaar voor verandering. Welke verandering dan ook’. Ook privé kent Burger de nodige sores: zijn enige dochter is spoorloos verdwenen, juist op de dag dat hij neigt tot overspel. Lange zoektochten naar haar leveren niets op en dus denken Adam en zijn vrouw Sybille dat ze niet meer leeft – dat is het minst erge scenario. Als in die context de econocraten de macht grijpen, lijkt het de Burgers het meest comfortabel om mee te deinen en weg te kijken. Burger geeft zijn werk op, trekt zich terug in een beveiligd stadsdeel waar hij zich onledig houdt met de activiteiten die nog toegestaan zijn. Golfen bijvoorbeeld. Wat Burger betreft mag het leven zo voortgaan, maar dan wordt Sybille meegenomen door de gardisten. Zal hij laten gebeuren dat na zijn dochter ook zijn vrouw uit zijn leven zal verdwijnen?
Dit verhaal ontvouwt zich in het eerste deel, fladderen getiteld. De vele dialogen in het boek lezen natuurlijk. Wel missen de sfeerbeschrijvingen er om heen. Hoofdstukken in het hier en nu wisselen zich af met reflecties van Burger, gericht aan zijn vrouw. Juist die reflecties bevatten mooiere zinnen. In het tweede deel, ‘vliegen’ missen ze, omdat de actie in het verhaal dan geen tijd geeft om te reflecteren.
Kalmer beschrijft Burger, die symbool staat voor ‘de mensheid’ vooral vanaf de buitenkant, in zijn acties. Sympathie roept hij daardoor niet snel op, zodat het verhaal ondanks alle aangrijpende gebeurtenissen op afstand blijft. Dat is jammer, al is het wellicht een bewuste keus van Kalmer: ook Burger probeert immers bij alle turbulente ontwikkelingen steeds buiten schot te blijven, geen keus te maken. Uiteindelijk lukt dat Burger niet meer, zo blijkt in het derde deel ‘landen.’ Of zijn keus de juiste is, valt te betwijfelen. Kalmer laat ook daarin weinig meevoelen, al keren uiteindelijk wel de vogels terug: ‘Als er nog vogels zijn, is misschien niet alles verloren', zeg ik.'