Lezersrecensie
Verwarrende schoonheid
´Oorlog en oorlog´: aan een boek met zo’n titel zou je haast niet durven beginnen als je niet neerslachtig wilt worden. Toch zijn er genoeg redenen om tijd te maken voor de kennismaking met archivaris Korin en zijn bijzondere levensmissie.
De Hongaarse archivaris Korin is de hoofdpersoon van ‘Oorlog en oorlog’. Op een vergeten plank in zijn archief vindt hij een mysterieus document wat hij, geheel tegen de regels, mee naar huis neemt. Het zet zijn toch al wat verwarde leven geheel op de kop, ontregelt zijn huwelijk, zijn baan en doet hem alle schepen achter zich verbranden: zijn laatste missie wordt het bezorgen van dit manuscript op de juiste plaats. Pas in de loop van het verhaal wordt duidelijk dat ‘de juiste plaats’ betekent: achterlaten in het centrum van de wereld. Dat is in de jaren negentig, wanneer László Krasznahorkai dit boek schrijft, onbetwist New York. En bezorgen betekent: een laptop en domeinnaam kopen en het manuscript geheel overschrijven. Van Korin hoor je niets rechtstreeks, maar alle personen die hij ontmoet doen verslag van de ontmoeting met deze bijzondere man, waardoor je hem stukje bij beetje leert kennen: als een man met een missie, waarvan hij zelf eigenlijk niet precies weet waarom hij deze volbrengen moet, alleen dat het belangrijk is. Door zijn pure manier van zijn – je kunt het ook ‘dwaas’ noemen, maar dan mis je het belangrijkste – is iedereen onder de indruk van de ontmoeting met hem. Zelfs de door-en-door slechte Hongaarse tolk die hem in New York tegen betaling in huis neemt, wordt weerhouden om Korins geld af te nemen
Korin stort zich vol overgave op het overtypen van het manuscript, in een ijzeren ritme. Op vaste tijden doet hij verslag van de inhoud ervan aan de Costa Ricaanse minnares van de tolk, die van het Hongaars van Korin natuurlijk vrijwel niets verstaat. Als lezer krijg je zo wel de inhoud van het manuscript mee. Die is al even wonderlijk als Korin zelf: vier mannen reizen de eeuwen door op zoek naar schoonheid. Steeds weer lijken ze deze even te vinden: bijvoorbeeld tijdens de bouw van de dom in Keulen, of op het antieke Kreta. Hun leven is gelukkig, de gesprekken ademen geluk en tevredenheid uit. Totdat, steeds weer, ene Mastemann opduikt en de harmonie verstoort wordt. De mannen verdwijnen en duiken een volgend hoofdstuk in een heel ander land en heel andere periode op; eeuwen eerder of later, geen enkele logica is er in te vinden.
Twee bijzondere verhaallijnen dus, aan elkaar geregen door een bijzondere schrijfstijl: iedere zin van Krasznahorkai is een aparte paragraaf en soms wel enkele pagina’s lang. In het begin is het verwarrend: wat is nu de moeite waard, al die details? Al snel raak je echter in een ritme terecht en moet je blijven lezen. Dat je van dit boek veel niet kunt duiden, niet begrijpt, is misschien ook wel een bewust doel van de auteur. Dat is immers een belangrijk onderdeel van zijn boodschap: deze wereld is een verwarrende chaos, waarin mensen elkaar naar het leven staan. Ze zijn soms nog wel in staat zijn om schoonheid te maken, maar zeker niet in staat om het in stand te houden. ‘Mens, ken je plaats, wees niet hoogmoedig’, lijkt de auteur te willen zeggen. Het is om die reden dat de toren van Babel een belangrijke rol speelt in het verhaal, en spraakverwarring een steeds terugkerend motief is. Het blijkt uit vrijwel iedere zin, maar vooral uit de rol van de minnares. Terwijl zij een belangrijke rol speelt in het verhaal, wordt geen enkele keer het verhaal vanuit haar perspectief verteld. Daarmee illustreert de schrijver zonder woorden hoe verloren zij zich moet voelen in deze maatschappij. Gevlucht uit haar eigen land, mishandeld en opgesloten in een flat, maar vooral: zonder taal om er woorden aan te geven.
Dat het verhaal van de vier mannen niet chronologisch wordt verteld, het dus niet aan het begin nog aardig mooi was en dat het steeds minder werd, maakt het wel minder pessimistisch. Zeker, de wereld is chaotisch en de mens is slechts een nietig schepsel, maar hij moet toch blijven streven naar het ideaal van schoonheid, als hij maar zijn plek weet. Korin concludeert als hij aan het eind gekomen is van het intypen van zijn manuscript: ‘Dit was waar een weg zonder God naartoe leidde, naar de bewonderenswaardige, fascinerende, briljante mens, die tot één ding niet in staat was en ook nooit zou zijn: om te heersen over zijn schepping, want (…) dit was naar alle waarschijnlijkheid de reden en de uitleg met betrekking tot de vraag waarom hij door een geheimzinnige aanwijzing naar New York was gestuurd: om de essentie uit het banale op te diepen, om te begrijpen en door te geven dat het te grote voor ons te groot was.’
Voor iedereen die graag nadenkt over zijn plaats op deze wereld, niet bang is om na te denken over een wereldbeeld wat mogelijk afwijkt van dat van zichzelf en zich graag laat meevoeren op prachtige, vreemde zinnen en helaas een enkele vloek, is dit boek een aanrader.
De Hongaarse archivaris Korin is de hoofdpersoon van ‘Oorlog en oorlog’. Op een vergeten plank in zijn archief vindt hij een mysterieus document wat hij, geheel tegen de regels, mee naar huis neemt. Het zet zijn toch al wat verwarde leven geheel op de kop, ontregelt zijn huwelijk, zijn baan en doet hem alle schepen achter zich verbranden: zijn laatste missie wordt het bezorgen van dit manuscript op de juiste plaats. Pas in de loop van het verhaal wordt duidelijk dat ‘de juiste plaats’ betekent: achterlaten in het centrum van de wereld. Dat is in de jaren negentig, wanneer László Krasznahorkai dit boek schrijft, onbetwist New York. En bezorgen betekent: een laptop en domeinnaam kopen en het manuscript geheel overschrijven. Van Korin hoor je niets rechtstreeks, maar alle personen die hij ontmoet doen verslag van de ontmoeting met deze bijzondere man, waardoor je hem stukje bij beetje leert kennen: als een man met een missie, waarvan hij zelf eigenlijk niet precies weet waarom hij deze volbrengen moet, alleen dat het belangrijk is. Door zijn pure manier van zijn – je kunt het ook ‘dwaas’ noemen, maar dan mis je het belangrijkste – is iedereen onder de indruk van de ontmoeting met hem. Zelfs de door-en-door slechte Hongaarse tolk die hem in New York tegen betaling in huis neemt, wordt weerhouden om Korins geld af te nemen
Korin stort zich vol overgave op het overtypen van het manuscript, in een ijzeren ritme. Op vaste tijden doet hij verslag van de inhoud ervan aan de Costa Ricaanse minnares van de tolk, die van het Hongaars van Korin natuurlijk vrijwel niets verstaat. Als lezer krijg je zo wel de inhoud van het manuscript mee. Die is al even wonderlijk als Korin zelf: vier mannen reizen de eeuwen door op zoek naar schoonheid. Steeds weer lijken ze deze even te vinden: bijvoorbeeld tijdens de bouw van de dom in Keulen, of op het antieke Kreta. Hun leven is gelukkig, de gesprekken ademen geluk en tevredenheid uit. Totdat, steeds weer, ene Mastemann opduikt en de harmonie verstoort wordt. De mannen verdwijnen en duiken een volgend hoofdstuk in een heel ander land en heel andere periode op; eeuwen eerder of later, geen enkele logica is er in te vinden.
Twee bijzondere verhaallijnen dus, aan elkaar geregen door een bijzondere schrijfstijl: iedere zin van Krasznahorkai is een aparte paragraaf en soms wel enkele pagina’s lang. In het begin is het verwarrend: wat is nu de moeite waard, al die details? Al snel raak je echter in een ritme terecht en moet je blijven lezen. Dat je van dit boek veel niet kunt duiden, niet begrijpt, is misschien ook wel een bewust doel van de auteur. Dat is immers een belangrijk onderdeel van zijn boodschap: deze wereld is een verwarrende chaos, waarin mensen elkaar naar het leven staan. Ze zijn soms nog wel in staat zijn om schoonheid te maken, maar zeker niet in staat om het in stand te houden. ‘Mens, ken je plaats, wees niet hoogmoedig’, lijkt de auteur te willen zeggen. Het is om die reden dat de toren van Babel een belangrijke rol speelt in het verhaal, en spraakverwarring een steeds terugkerend motief is. Het blijkt uit vrijwel iedere zin, maar vooral uit de rol van de minnares. Terwijl zij een belangrijke rol speelt in het verhaal, wordt geen enkele keer het verhaal vanuit haar perspectief verteld. Daarmee illustreert de schrijver zonder woorden hoe verloren zij zich moet voelen in deze maatschappij. Gevlucht uit haar eigen land, mishandeld en opgesloten in een flat, maar vooral: zonder taal om er woorden aan te geven.
Dat het verhaal van de vier mannen niet chronologisch wordt verteld, het dus niet aan het begin nog aardig mooi was en dat het steeds minder werd, maakt het wel minder pessimistisch. Zeker, de wereld is chaotisch en de mens is slechts een nietig schepsel, maar hij moet toch blijven streven naar het ideaal van schoonheid, als hij maar zijn plek weet. Korin concludeert als hij aan het eind gekomen is van het intypen van zijn manuscript: ‘Dit was waar een weg zonder God naartoe leidde, naar de bewonderenswaardige, fascinerende, briljante mens, die tot één ding niet in staat was en ook nooit zou zijn: om te heersen over zijn schepping, want (…) dit was naar alle waarschijnlijkheid de reden en de uitleg met betrekking tot de vraag waarom hij door een geheimzinnige aanwijzing naar New York was gestuurd: om de essentie uit het banale op te diepen, om te begrijpen en door te geven dat het te grote voor ons te groot was.’
Voor iedereen die graag nadenkt over zijn plaats op deze wereld, niet bang is om na te denken over een wereldbeeld wat mogelijk afwijkt van dat van zichzelf en zich graag laat meevoeren op prachtige, vreemde zinnen en helaas een enkele vloek, is dit boek een aanrader.
1
Reageer op deze recensie
