Historisch interessant, maar geen roman

Dit was het eerste boek dat ik van Jan Brokken las. Het is historisch interessant. Het geeft je inzicht in de rol van het Nederlands bestuur en de Nederlandse kerk in Indonesië in de jaren vlak voor WOII. Het verhaal gaat weliswaar door tot na de oorlog, maar daar is het boek veel summierder in. Oorzaak is dat Brokken het verhaal schrijft aan de hand van de brieven van zijn moeder naar Nederland. Ze schrijft aan haar zus Nora, die tegelijk ook haar enige hartsvriendin op dat moment is. En die stroom brieven stopt zodra ze in een Japans kamp gevangen gezet wordt. Na de oorlog schrijft ze nog maar één brief.

Jan Brokken, zelf geboren vlak na de oorlog in Nederland, is gefascineerd door het leven van zijn vader en moeder in de Oost. Pas getrouwd vertrekken ze vanuit Nederland, zijn vader als predikant met de opdracht vanuit de gereformeerde kerk om een bepaalde gemeenschap op Saleier, een klein eiland onder Celebes, te bestuderen. Zijn beide broers worden in Indonesië geboren. Jan is de enige in het gezin die het land alleen van horen zeggen kent. Later, maar nog ver voordat hij dit boek gaat schrijven, leest hij voor het eerst de brieven van zijn moeder. Brokken raakt erdoor geïntrigeerd. Hij brengt een bezoek het land, met enige tegenzin, lijkt het soms. Bovendien kan hij niet alle plekken bereiken die belangrijk zijn geweest in het leven van zijn ouders. Nog veel later hoort hij de Java Suite van de componist Godowsky, muziek geïnspireerd op de gamelan. En dat laatste is uiteindelijk pas de aanleiding om dit boek te schrijven.

In Indonesië leeft het echtpaar een gelukkig en intellectueel leven, doordrenkt van talen- en volkerenstudies. Jan Brokken lardeert het verhaal verder met beschouwingen over muziek en cultuurwetenschap aan de hand van verschillende historische figuren, van wie zijn moeder de meesten ook persoonlijk heeft ontmoet. Maar het echtpaar ziet ook met lede ogen aan hoe de Nederlandse Staat en Kerk hun besluiten over het land laten leiden door vooroordelen, onbegrip en ongepast superioriteitsgevoel.

De oorlog maakt een eind aan hun geluk. Als ze elkaar weer zien nadat ze beiden hun kampen hebben overleefd (zijn moeder met hun twee oudsten), is alles anders. Zijn moeder is nu een andere vrouw geworden. Voor de oorlog was ze Olga, zoals Brokken haar door het boek consequent noemt, erna pas zijn moeder.

Historisch interessant, maar het boek is geen roman. Ik vind dat het daarvoor ook de kwaliteiten niet heeft, op dat vlak heeft het me te weinig geboeid. De tuinen van Buitenzorg spelen alleen in het begin in de letterlijke zin een rol, daarna bijna niet meer. Maar het zou natuurlijk het symbool kunnen zijn van het geluk van het paar in het land. Naast de beschouwingen, de portretten van verschillende historische figuren en wat persoonlijke reisnotities lijkt het boek strikt het verhaal van Olga's brieven aan Nora te volgen. Daarom raakt het mij als lezer nauwelijks emotioneel, heel anders dan een verhaal als bijvoorbeeld Oeroeg.

Kortom: Lees het boek om de historische context, bijzonder interessant, niet als roman.