Boeiend tijdsbeeld, maar wel langdradig

Het is 1830 in de Franse Jura. Julien Sorel is een van de zonen van de plaatselijke timmerman. Hoewel behorend tot de burgerlijke stand, heeft zijn vader wel degelijk enig aanzien in het kleine stadje Verrières, tegenwoordig liggend pal aan de grens met Zwitserland. Julien is in het gezin een buitenbeentje. Waar zijn broers potige arbeiders zijn, is hij tenger en gaat hij in de leer bij de plaatselijke pastoor. Zijn vader en broers zien op hem neer. Het boek beschrijft hoe de ambitieuze Julien toch tegen de stroom in carrière weet te maken tot in Parijs.

De beschrijving van de tijdsgeest is boeiend. Het is de tijd tussen de restauratie na het eind van Napoleon en de gedachten achter de Franse Revolutie. Adel en vooral geestelijkheid hebben de macht weer volledig in handen. Bekrompenheid, eigenbelang en corruptie vieren hoogtij, vooral onder veel geestelijken. Deze verkrampte situatie heeft Frankrijk al 15 jaar in zijn greep en staat op het punt een tegenreactie uit te lokken. Maar aan de opstand van de burgerij later in 1830 - de Julirevolutie, die leidt tot een constitutionele monarchie - komt het boek niet toe.

Julien heeft een goed stel hersens en maakt er gebruik van om via de geestelijkheid (de enige mogelijkheid in die tijd) carrière te maken. Maar hij is ook emotioneel en valt voor vrouwelijk schoon. Als lezer volg je hem, ook bij al zijn innerlijke conflicten die dat veroorzaakt. En dat laatste wordt een beetje te veel. Elke overweging moet je als lezer meelezen. "Als ik nu zus doe, of zo, hoe komt dat dan over? Kan ik dat wel maken tegenover die en die? En wat zal hij er dan van denken?". Dit soort overwegingen gaat mij te lang door. Het heet een psychologische roman te zijn. Inderdaad, je krijgt inzage in zijn psyche, maar een beetje te nadrukkelijk. En zijn denkprocessen doen ook vaak erg theatraal (romantisch?) aan. Dat maakt het boek ouderwets, het is bepaald niet "show, don't tell", een regel die moderne schrijvers meer hanteren. Nu is het vaak als in de opera: de held sterft, maar voert eerst nog een heel persoonlijk betoog op in de vorm van een lange aria voordat hij dood neervalt.

Kortom: Een boeiend tijdsbeeld over een tijd en streek waar ik zelf niet veel van afwist. Maar vanuit psychologisch oogpunt toch wat langdradig.