Overdenking van zinloosheid

Gewoonlijk lees ik dat wat me aanspreekt of dat wat me aangeraden wordt door vrienden of bekenden. De Top Tien (van welke organisatie dan ook) trekt me nooit in eerste instantie. Literatuurprijzen zeggen me ook al niets. En toch...toch heb ik om die reden wél 'De Goede Zoon' gekocht. En omdat het verhaal op de flap me aansprak. Vooruit.

Twee oude vrienden gaan op reis. De een omdat zijn moeder net overleden is en de ander omdat hij de een ergens moet afleveren - de eindbestemming blijft tot vér in het verhaal geheim. Dan is er ook nog eens iets met automatische auto's, robots die taken van mensen overnemen, mwoah, dat moet een aardig verhaal opleveren, zou je denken.

Helaas. Dat doet het niet. In het boek is de hoofdpersoon een poosje lang schrijver van 'plotloze thrillers' en dat gegeven wordt wel heel erg doorgevoerd ook in dit boek. Er is geen plot. Er is een samenraapsel van overdenkingen, gelardeerd met kleine hoopjes actie. Voortdurend denk je: ja, dit lijkt wel ergens heen te gaan. Totdat je je realiseert dat je wederom bent beetgenomen. Robotauto's die je aanraden magnetronmaaltijden in te slaan en je vervolgens ook nog trakteren op een potje intense seks, maken het vervolgens niet beter.

Er zit geen lijn in, kortgezegd, en geen balans. En toch...en toch... Toch blijft de inhoud van 'De Goede Zoon' hangen. Dat komt in de eerste plaats doordat de afzonderlijke 'overdenkingen' goed geschreven zijn en je in de gelegenheid stellen zoveel lagen te zien als je wilt. Wat doe je bijvoorbeeld met 'Het Archief'? Met al zijn smalle gangetjes, mapjes en dozen, mysterieuze medewerkers en verslagen van onopgeloste zaken kun je denken: dat is een typisch archief. Ik dacht bij het lezen ervan aan een zoektocht in het eigen geheugen, waarin evenzovele mapjes en dozen, alsmede onopgeloste zaken te vinden zijn. Zingeving vind je er echter niet. Een archief wordt gesloopt als het niet meer nodig is. Iets wat later in het verhaal ook letterlijk gebeurt en waarvoor de science fiction elementen absoluut nodig zijn.

En wat te denken van het absolute geluk dat de moeder vindt in haar laatste jaren, overgeleverd aan de zorg en haar dementie. Haar hele leven heeft ze geprobeerd het 'goed' te doen en een 'goede' dochter en zoon af te leveren aan de wereld. De Goede Zoon zelf heeft in de zestig jaar dat hij op aarde is niet anders gedaan; geprobeerd 'goed' te zijn, maar wat levert dat uiteindelijk op in de zinloze omgeving die het leven toch is.

En dát...juist dát, maakt van 'De Goede Zoon' misschien toch dat meesterwerk met de verdiende literatuurprijs. Niet omdat je getrakteerd wordt op een verhaal met een kop en een staart, vol vertroosting en gelegenheid tot vluchten, maar juist omdat je gedwongen wordt om de realiteit van onze minieme betekenis in te zien. Iets wat je beter niet tijdens de kerstdagen leest.