Van zoet tot pittig: natuurkunde smaakt naar meer

Voor mijn verjaardag kreeg ik van een van mijn dochters De Race tegen de Schildpad door Marcel Vonk (Spectrum, 2020)..

Ze vond het bij me passen. In de eerste plaats omdat ik in het (inmiddels grijze) verleden Natuur- en Sterrenkunde heb gestudeerd (ik ben afgestudeerd aan de RUU in 1981 - op populairwetenschappelijk niveau heb ik het ontzettend boeiende vakgebied altijd bijgehouden).
De tweede reden was dat ik sinds mijn pensionering in het onderwijs ben begonnen met het schrijven van science fiction short stories. Aangezien ik een natuurlijke voorkeur heb voor harde sf kon volgens haar mijn achtergrondkennis wel een boost gebruiken.
Ze heeft me een leuk, uitdagend en inspirerend boek gegeven.

Marcel Vonk vertelt goed: boeiend, begrijpelijk met leuke anekdotes en historische omstandigheden. Dat is een echte prestatie, hij loopt niet weg voor de ingewikkelde onderwerpen en weet ze te beschrijven op een manier die aanspreekt. Wiskunde wordt waar mogelijk vermeden, de schrijver heeft gekozen voor een insteek die dichter tegen concepten en filosofie aanligt dan tegen bewijsvoering. De keus om te werken met gedachtenexperimenten pakt heel goed uit. Het maakt Vonk mogelijk om de centrale onderwerpen uit de natuurkunde grondig te behandelen. Hij brengt dilemma's goed voor het voetlicht en maakt uitdagingen invoelbaar. Hoewel alle onderwerpen bij mij bekend waren en ik eigenlijk niets nieuws tegenkwam, werd ik onderweg wel steeds nieuwsgierig en geboeid gemaakt. De kracht van een goede verteller!

Het is onvermijdelijk dat in het boek vaak een beroep wordt gedaan op voorkennis en op denkvermogen. Om het boek toegankelijk te maken, heeft Vonk gekozen voor een indeling van de hoofdstukken met 'pepertjes'. Voor elk van de velden Ruimte & Tijd, Thermodynamica, Quantummechanica en Zwaartekracht zijn er paragrafen met één pepertje (redelijk zoet), twee pepertjes (redelijk pittig) en drie pepertjes (stevig aan de smaak). Het maakt het boek toegankelijk. Het nadeel is dat er voor mensen die goed in de materie zitten soms wat minder nieuws langs komt. Voor mensen voor wie dit de eerste kennismaking is, zijn er zeker delen ontoegankelijk - de bijbehorende historische uitstapjes blijven wel heel leuk om te lezen.

Al met al: ik vind dat de schrijver uitstekend is geslaagd in zijn opzet. De keuze om een zo verschrikkelijk brede doelgroep te bedienen, heeft het lastig gemaakt (die keuze kost een sterretje...), maar ik zie tegelijk niet goed in hoe de schrijver bij dit uitgangspunt de opdracht beter had kunnen uitvoeren. Complimenten, dus!

En mocht u het willen weten: het boek heeft me geïnspireerd voor een paar nieuwe sf-verhaaltjes (toevallig heb ik vorige maand een verhaal afgerond waarin de Kopenhaagse interpretatie een hoofdrol speelt). Mocht u denken: ik wil wel eens zo'n verhaaltje lezen (je weet nooit): tot op heden heb ik gepubliceerd in het tijdschrift 'Fantastische Vertellingen' en in de laatste versies van de verhalenbundel Ganymedes.
Maar er komt meer! Up-to-date informatie op www.wettum.org/sf.