Een vorm van literaire oplichting

Dit alom bejubeld boek is niets meer dan een vorm van literaire oplichting: "Grand Hotel Europa" is van begin tot eind fake. De verteller, een schrijver die identiek is aan Pfeijffer zelf, komt verblijven in Grand Hotel Europa, een statig, wat verkommerd ouderwets grand hotel. Hij wil er het verhaal neerschrijven van zijn foutgelopen relatie met Clio, een Italiaanse kunsthistorica uit een oud geslacht die hij in Venetië heeft leren kennen. De gebeurtenissen in het hotel en die met Clio wisselen mekaar af. Een derde verhaallijn is die van een Nederlandse tv-crew die met hem een documentaire wil draaien en een vierde is het verhaal van portier Abdul van Grand Hotel Europa, een Afrikaanse vluchteling. Met dat materiaal pretendeert Pfeijffer een Grote Europese Roman te schrijven – een omvattend verhaal dat ook de essentie van het Europa van ons tijdsgewricht vat. Helaas: zowat alles in deze "roman" is nep.

Om te beginnen is het verhaal geen verhaal. De dunne en rechtlijnige verhaallijnen zijn niet meer dan een excuus voor eindeloze en hopeloos repetitieve tirades (vaak even origineel als een versleten column in een lifestyleblaadje) van Pfeijffer zelf over twee dada’s: de fixatie van Europa op zijn verleden, en het massatoerisme. De relatie met Clio vertoont geen enkele twist: het is liefde op het eerste zicht, de eerste ruzie toont Clio als een onredelijk vrouwmens, en op het einde is er werkelijk niets significant veranderd in de aard van hun relatie of haar karakter. Op een bepaald moment gaan ze op zoek naar een verdwenen schilderij van Caravaggio: plots zitten we in een Eco van de Aldi, maar ook die verhaallijn wordt zonder meer verlaten. Ook de verhaallijn “documentaire” gaat helemaal nergens naartoe en dient alleen als aanleiding om nog wat meer te mekkeren over het toerisme. Het verhaal van Abdul, zeer beknopt verteld, is best wel sterk - hoewel het gepikt lijkt van What Is The What van Dave Eggers.

De nevenpersonages zijn ook geen personages. Ze dienen alleen maar om Pfeijffers tirades in de mond te nemen – alsof ie op een bepaald moment doorkreeg dat alléén maar tirades van de verteller toch ook geen roman vormen. En dus delen een vrouwelijke gids in Skopje, een Nederlandse ambassadeursvrouwe, en een ambtenaar van de gemeente Amsterdam (een uitleg van 8,5 blz lang, die laatste) niet alleen de inzichten, maar zelfs de spreekstijl (die eigenlijk pure schrijfstijl is) van de verteller. Zelfs een Amerikaans meisje van 17 dat (naar eigen zeggen) kind is van het ergste “white trash”, opgevoed wordt door een hersenloos Amerikaans bourgeois-koppel, en haar eerste bezoek brengt aan Europa, blijkt zowaar al diepe inzichten over de verschillen tussen de Amerikaanse en Europese cultuur te hebben. Echt, gelooft iémand dit?

Zowat alles in dit boek is tweedehands. Het hotel is gestolen van de film Grand Budapest Hotel (dat zelf gebaseerd is op het werk van Stephan Zweig, de kronikeur van het vooroorlogse Europese verval – dit is eigenlijk ook Zweig van de Aldi). De ellenlange uitleg door Clio over het Caravaggio-verhaal lijkt een herschreven wikipedia-pagina. De vluchtelingen op Malta zijn uit de krant gehaald. Nergens doet Pfeijffer de moeite om al dat materiaal te integreren. Het is een luie compilatie van columns vermomd als magnum opus. Hij en zijn uitgever hebben zelfs niet de moeite genomen om de letterlijke herhalingen eruit te halen - zoals blz 114 en 189 over de unieke en authentieke ervaring die alle toeristen zoeken waardoor ze mekaars unieke en authentieke ervaring in de weg lopen.

Grand Hotel Europa is ook een cynisch boek. Wat doet een schrijver die een seksueel misbruikte minderjarige ontmoet? Haar binnen de paar dagen neuken, blijkbaar. Maar goed, ze vroeg er zelf om, nietwaar. Nergens een hint dat de verteller door heeft dat ie iets ontoelaatbaars doet. Idem voor de vluchtelingen: geen greintje echt medeleven, ze zijn figuranten in de zoveelste tirade. Maar het kan nog cynischer. Voor de “documentaire” komt de schrijver terecht bij een koppel ”alternatieve toeristen” die een door een Pakistaanse dorpsraad verordonneerde wraakverkrachting (een waar verhaal) tot in de details beschrijven als een authentieke ervaring van lokale levensstijl. We worden verondersteld dit hi-la-rische satire te vinden. Ik wil me nog wel door een paar dozijn bladzijden zelfingenomen gemekker over toerisme worstelen in de hoop dat er eindelijk een verhaal van komt, maar een smakelijk verteld verhaaltje over een georganiseerde verkrachting dat alleen maar dient om Pfeijffers karikatuur van De Foute Alternatieve Toerist tot het uiterste te drijven, dat gaat een paar kilometers te ver. Het is alsof Monty Python in "Life of Brian" een realistische folterscène zou hebben opgezet met al de horror van een kruisdood, en er dán de grappen zou hebben opgekleefd.

Dit boek solliciteert op elke pagina naar een Belangrijke Literaire Prijs. Er zit zelfs een Grote Intertekstuele Truuk in: het vluchtelingenverhaal dat Abdul vertelt, blijkt eigenlijk [dit ga ik even niet spoilen]. Applaus! Alleen: Pfeijffer onthult dat door het pagina’s lang te laten uitleggen door een nevenpersonage. Subtiliteit nihil. Het moet en zal door onze strot geramd worden, net zoals de talloze zogezegd diepzinnige Tirades. Overigens irriteert de hopeloos overdreven “literaire” stijl van Pfeijffer ook van in het begin. Zo gaat ie samen met zijn geliefde “ravissant een eclatant verhaal toevoegen aan de galmende historie die deze stad aan de lippen stond als wassend water” (blz. 22). Veel ridiculer moet het niet worden.