Het leven is een geschenk

Hoewel De pianiste van Theresienstadt de indruk wekt alleen maar over de Tweede Wereldoorlog te gaan, is niets minder waar. Eigenlijk komt de oorlog zelf amper aan bod. Het zijn de memoires van Alice Herz-Sommer waar het om draait. Alice is ten tijde van het verschijnen van deze biografie 108 jaar oud. Er wordt teruggeblikt op haar hele leven, dus bijna de gehele 20ste eeuw en een beginnetje van de 21ste eeuw. Ze is in 2014 op 110-jarige leeftijd overleden, als een van de laatste levende Holocaustslachtoffers.

Alice leeft te midden van de weinige foto’s en aandenkens die ze nog heeft. Haar eenkamerflat, nederig in zijn versleten eenvoud, is een soort cocon die haar herinneringen dag na dag in stand houdt. […] Iedere zichtbare herinnering gaat onbedoeld over in de volgende, en samen vormen ze een portret van Alice’ leven.

Alice wordt eind november 1903 in Praag geboren als helft van een tweeling. Haar moeder is hoog opgeleid en beweegt zich in bekende culturele, muzikale en literaire kringen; mensen als Franz Kafka, Gustav Mahler, Thomas Mann en Stefan Zweig komen regelmatig over de vloer. Oudere zus Irma laat Alice kennismaken met de piano, en de eeuwige liefde voor de muziek en het instrument in het bijzonder is geboren. Alice blijkt een natuurtalent, krijgt les van bekende pianisten en ontwikkelt zich tot groot concertpianiste en lerares. In 1931 trouwt ze met amateurmusicus Leopold Sommer, en in 1937 wordt hun enige kind geboren: Raphael (Rafi).

Na de invasie van Tsjecho-Slowakije, door Hitlers Duitsland, emigreren veel Praagse joden naar Palestina, zo ook familie en vrienden van Alice. Maar Alice en haar gezin blijven in Praag, vooral om voor Alice’ zieke moeder te zorgen. In 1943 wordt het gezin Herz-Sommer echter gedeporteerd naar ‘modelkamp’ Theresienstadt.
Alice dankt haar overleven aan het feit dat ze zo’n begenadigd pianiste is, en de Duitsers haar inzetten in het orkest waarmee ze meer dan 100 concerten verzorgt. Rafi overleeft het omdat hij nog heel jong is op het moment van deportatie, en bij zijn moeder mag blijven. Leopold wordt doorgestuurd naar Auschwitz en Dachau en komt uiteindelijk om het leven in 1944.

Na de oorlog keert Alice terug naar Praag, maar kan haar draai niet meer vinden. In 1949 emigreert ze naar Israël, om daar te worden verenigd met haar familie. Rafi groeit er verder op en blijkt het muzikale talent van zijn moeder te hebben geërfd. Hij wordt een top-cellist.
Alice verdient haar geld weer als concertpianiste en lerares en krijgt beroemde vrienden zoals Golda Meir, Arthur Rubinstein, Leonard Bernstein en Max Brod. In 1986 gaat ze, dik in de tachtig, haar zoon achterna, en emigreert naar Londen.
Alice overleeft haar zoon en borstkanker, maar ze blijft een onverwoestbare levenslust behouden. Op 104-jarige leeftijd start ze nog een studie moderne Europese geschiedenis…

Een inspirerend en interessant verhaal, over een vitale maar vooral taaie pianiste. Goed geschreven door Caroline Stoessinger, concertpianiste en oprichtster van de The Mozart Academy van New York, en vriendin van Alice Herz-Sommer. Het gebonden boek is ook nog eens mooi uitgevoerd: fraai papier, een fijn leesbaar lettertype en prettige bladspiegel.
Tevens goed vertaald door Sabine Mutsaers.

Ik ben nog altijd dankbaar dat ik leef. Het leven is een geschenk. - Alice Herz-Sommer