Soms wat overdadig, maar hapt goed weg

Eerder verschenen op: https://roodlokjeleest.blogspot.com/2022/09/tonys-chocolonely-jeroen-siebelink.html
Warme chocolademelk (met of zonder?), chocoladeletters, paaseitjes, chocoladefonteinen, -fondues. Hagelslag bij het ontbijt én in de koffer mee naar het buitenland of cacao ceremonies zoals de Inca´s vroeger al deden. Er zijn weinig voedingsmiddelen die zo cultureel omgeven worden als cacao. Toch kleeft er aan de productielijn van boon tot chocoladereep ook een nare bijsmaak, die van slavernij.

´Laten we onszelf aangeven. Als criminelen. Dan wordt het vanzelf een rechtzaak. Tegen ons. Daar kan Nestlé moeilijk bezwaar tegen maken.´
In 2004 klaagde Teun van de Keuken zichzelf aan als chocoladecrimineel omdat hij als consument bijdraagt aan de kindslavernij in Afrika. En daarmee begon het avontuur van het televisieprogramma de Keuringsdienst van Waarde, dat uitmondde in de oprichting van de bekende repen Tony´s Chocolonely. In opdracht van het bedrijf schreef Jeroen Siebelink de bedrijfsbiografie op, waarbij de lezer meegenomen wordt in dit wonderlijke avontuur en leert over zowel de ontstaansgeschiedenis van Tony´s als over de misstanden in de cacao-industrie. Opgeknipt in twee delen duikt de auteur met de lezer de achtergrond in van het bedrijf, met enerzijds de strijd tegen de cacao-misstanden, en anderzijds de worstelingen om zelf een volledig slaafvrije reep neer te zetten.

Het boek leest snel, erg snel. Het eerste deel, wat veel herkenning gaf van de VPRO-documentaire ´Tony´s´, wordt verhalend en spannend neergezet. Net als de documentaire heeft het een cliffhanger-achtige werking, zodat de lezer geboeid blijft, en ongemerkt hapjes informatie meekrijgt., Hoewel het soms een 1-op-1-kopie voelde van de documentaire, omvatte het boek wel meer details zoals over de interne conflicten en ruzies die speelden. In het tweede deel van het boek lees je uitgebreid over de bedrijfsvoering en passeren technische details de revu. Zo duurt het 3 bladzijden tot de wikkel tot stand komt.

Toch moet je bij dit boek niet in alle opzichten een gedetailleerd verslag verwachten, want hoewel het bedrijf en haar geschiedenis uitvoerig uit de doeken wordt gedaan, blijven de hoofdpersonen erg aan de oppervlakte. Wie precies Teun en zijn compagnons zijn, als mens, daar kan ik nog niet de vinger opleggen, en dat is jammer.

En dat brengt mij op het meest kritische aspect tijdens het lezen van dit boek. Hoewel Jeroen Siebelink vermeldt dat hij alle vrijheid gekregen heeft, en Tony´s een open bedrijf pretendeert, blijft het lastig om volledig onafhankelijk te schrijven in opdracht van. Zo kwamen de visies van de andere organisaties niet aan bod, zoals Fairtrade/Max Havelaar en Unilever, terwijl deze wel een wind van voren kregen door Tony´s. In een journalistiek verslag verwacht ik persoonlijk meer wederhoor. Echter denk ik dat Siebelink het desondanks aardig gelukt is om binnen de vrijheden zo onafhankelijk mogelijk te schrijven, gezien de beschrijvingen van de interne conflicten en de eerlijke worstelingen rondom ´100% slaafvrije chocolade´ die Tony´s niet kon realiseren. Gezien de journalistieke achtergrond van zowel het bedrijf als de auteur is het mogelijk geworden om reclame te maken die aardig transparant is over wat de consument voorgeschoteld krijgt.

Naast de reclame voor het bedrijf en de verhalende spanning die bij de (aanvankelijk) ludieke actie komt kijken, heeft het boek ook een sterk informerende functie, die zeker voor de nog niet volledig ingelezen consument tot de nodige inzichten zal leiden over hoe het gesteld is met de cacao-industrie. Veel mensen hebben namelijk wel een idee dat er misstanden zijn, maar meer kennis is nodig om tot actie te komen. Mijns inziens komt dit aspect in het boek goed aan bod, zonder dat deze stukken te langdradig of juist vingerwijzend worden.


''En wat jij kunt doen, als chocoladefan? Vraag om transparantie en traceerbaarheid. Kies bewust''
Passende bij de repen van Tony´s was het boek aan de forse kant en bij vlagen wat overdadig, zeker wat betreft de technische details van de bedrijfsvoering. Liever had ik het boek een stuk dunner gezien, en met meer aandacht voor de persoonlijke details, zodat het boek als goede pure chocolade langzaam kon smelten op de tong en daarmee de grondtonen naar boven konden komen. Toch raadt ik het boek aan de gemiddelde consument aan, door de blending van spanning met informatie en het toegankelijke smaakpalet van de taal.