Genieten met Darwin

Er zijn boeken die te vinden moeten zijn op elke basisschool, elke school voor voortgezet onderwijs, op scholen voor alle niveaus van beroepsonderwijs, universiteiten en (ja, natuurlijk) ook in elke bibliotheek, zodat ze voor iedereen altijd beschikbaar zijn. Deze Darwin. De reis met de HMS Beagle is zo’n boek. Het is een heerlijk avonturenboek, een afwisselend en bij tijd en wijle spannend reisverhaal dat laat zien hoe Charles Robert Darwin op zijn ideeën over De oorsprong der soorten kwam.

Darwin is 23 jaar als hij voor het eerst aan boord van de HMS Beagle stapt. Het had maar een haartje gescheeld of Darwin had deze reis nooit gemaakt, omdat zijn vader hem liever priester zag worden. Dankzij een neef van Darwin maakt hij echter kennis met John Stevens Henslow, hoogleraar botanie, waar hij een tijdlang onder studeert. In plaats van zich tot priester te laten wijden, besluit Darwin natuuronderzoeker te worden. Hij assisteert onder andere een tijdlang de geoloog Adam Sedgwick tijdens het bestuderen van de gesteentelagen in Wales.  

Weer thuis vindt hij een brief van Henslow die hem vertelt over Robert FitzRoy, kapitein van de HMS Beagle, die op het punt staat een reis te maken naar onder andere Patagonië en Vuurland voor hydrografisch onderzoek. FitzRoy is op zoek naar een natuuronderzoeker die hem gezelschap houdt, en zelf onderzoek wil doen tijdens de reis. Darwin neemt die kans met beide handen stevig aan, ondanks tegenwerpingen van zijn vader en het gegeven dat hij bepaald niet over zeebenen beschikt, en vertrekt op 23 mei 1831.  

Samen met (onder andere) ‘drie wilden van FitzRoy’ en de schilder Conrad Martens zetten Darwin en FitzRoy koers vanuit Devonport via de kust van Zuid-Amerika, de Galapagoseilanden over de Grote Oceaan naar Australië,  om vervolgens langs Kaapstad terug naar Engeland te keren. Darwin verlaat onderweg regelmatig de HMS Beagle om grote delen van de reis over het land af te leggen. Overal neemt hij monsters, en regelmatig zendt hij deze planten, opgezette dieren  en fossielen terug naar Cambridge voorzien van zijn aantekeningen en beschrijvingen. Zo nu en dan wordt Darwin echter ook geconfronteerd met de zwarte kant van het kolonialisme. Het Brazilië zoals hierboven afgebeeld levert namelijk ook beelden op die Darwin heel wat minder goed bevallen. De afschuwelijke wijze waarop de oorspronkelijke bevolking behandeld wordt, maakt hem kwaad en hij is fel tegen slavernij.

Ook de gebeurtenissen rondom de drie meegereisde Vuurlanders laten hem niet koud, als hem duidelijk wordt wat de bedoeling is. York Minster, Jemmy Button en Fuegia Basket zijn op een eerdere reis ‘opgepikt’ door FitzRoy en meegenomen naar Engeland. Opgevoed, en bekeerd tot het christendom worden ze teruggebracht naar Vuurland om de mensen daar te beschaven, en er zo voor te zorgen dat de Engelsen welkom worden en blijven. Het loopt echter allemaal wat anders dan vooraf gehoopt en Darwin denkt er zo het zijne van.  

Fabien Grolleau putte uit Darwins eigen memoires, die Darwin overigens herzag toen zijn ideeën over natuurlijke selectie concreter werden. Ook gebruikte hij kapitein FitzRoy's verslag, dat FitzRoy, net als Darwin, aanpaste nadat hij (nog) religieuzer was geworden. Grolleau laat bovendien het verhaal door Darwin zelf vertellen, daarmee - wellicht ten overvloede - benadrukkend dat dit geen objectief verslag is.  

Objectief of niet, wat iedereen zal bijblijven is de opgetogenheid en het genieten van de jonge Darwin. En wij genieten mee dankzij Jérémie Royer, want zo divers als de kleuren en de vormen zijn, zo divers en speels geeft Royer ze weer. Hij gebruikt paginagrote panelen om de enorme hoogte en variëteit te tonen van de bomen in het regenwoud, en zoomt in kleine, ingevoegde panelen in op de details van insecten en planten.  

Het resultaat is een boek dat iedereen zou moeten (kunnen) lezen. Vanwege die jonge man en zijn ongebreidelde enthousiasme, zijn ideeën en vooral omdat het een mooi, interessant boek is.