Waarschijnlijk 'heel anders van maaksel als een Mensch'

Op de achterflap van Reisbureau Einstein beveelt Erik Fokke het boek speciaal aan voor middelbare scholieren en hun studenten, en daar zou hij best eens gelijk in kunnen hebben. Scheikunde, wiskunde, natuurkunde, biologie zijn de meest voor de hand liggende vakken die dit boek als leidraad zouden kunnen gebruiken om de over te brengen kennis (en vaardigheden) een kapstok te bieden, maar er is meer nodig om dit reisbureau daadwerkelijk klanten te bezorgen.

Vincent Icke legt al direct in het eerste hoofdstuk, "Ver, verder, Heelal", uit dat 'hoe ver je gaat, hoelang je daar over doet, wat je er allemaal voor nodig hebt en wat het aanricht in je eigen geest of in die van de wezens die je tegenkomt,' allemaal aandacht vereisen.

Ontdekkingsreizen zijn niets nieuws natuurlijk, dat werd eerder al gedaan door mensen als Marco Polo of Alexander von Humboldt over wiens ervaringen Daniel Kehlmann in Het meten van de wereld smakelijk vertelt. Zo hadden Polo en Humboldt te maken met het probleem dat 'hun wereld' behoorlijk veranderd was bij terugkomst, maar degenen die een ontdekkingsreis via reisbureau Einstein maken, zullen niets meer herkennen als ze terugkomen:

'Onderweg zijn is ook wachten, op een andere manier: twee uur van Leiden naar Gronignen, 20 uur van Zeeland naar Nieuw-Zeeland. En niet te vergeten ruim vier jaar naar Proxima Centaurie, de naaste buur van onze Zon. Mits je zo hard gaat als je kan in het Heelal, zo snel als het licht: 300.000 kilometer per seconde. Met een gewone ruimtesonde ga je hoogstens 20 kilometer per seconde. Dan doe je er dus vijftienduizend maal langer over: 64.000 jaar.'

Dat je andere wezens tegenkomt, ergens in het Heelal, weet Icke zeker, onder andere omdat ieder koolstofatoom in DNA ooit een stukje van een ster is geweest, zo verklaart hij aan het einde van "Leven op Aarde" om in het daaropvolgende hoofdstuk "Leven en Quanta" het (natuurkundige) probleem 'waar zit je in je overgrootmoeder' aan de orde te stellen.

Icke legt uit dat leven berust op code-moleculen, in ons geval is dat DNA, maar het is duidelijk het code-molecuul van onze exo-buren heel goed anders kan zijn. Mochten we echter van plan zijn om het Heelal te koloniseren dan zouden we kunnen besluiten om gebruik te maken van de relativistische voertuigen, '[d]at zijn piepkleine glazen bolletjes, niet groter dan een zandkorrel', waarin miljoenen DNA-moleculen passen. Het totale genoom van de hele wereldbevolking kan op die manier naar de sterren worden gestuurd. Dat doen we niet, omdat het geen interessant scenario is, en er daarom geen geld in gestoken wordt. Wij willen mensen op pad sturen, helden met vierkante kaken, die bij aankomst in de Andromeda Nevel een sms'je naar huis kunnen sturen dat 4 miljoen jaar na het vertrek van Aarde aankomt. Wat zal er in dat sms'je staan? Maar vooral, wat treft onze held aan bij terugkomst? Daarover buigt Icke zich aan het eind. Hij maakt zich zorgen over onze beschaving, of wij, mensen, er dan nog wel zijn. Hij haalt daarbij hoopvol Huygens aan, die bijna vijfhonderd jaar geleden het volgende zei:

'Dit gaat zooverre, dat ik geloove, dat 'er een Dier zou kunnen wezen, heel anders van maaksel als een Mensch, 't welk men niet zonder schrik zoude aanschouwen, schoon het met Reden en spraak begaafd was.'

Met die instelling moeten wij het Heelal ontdekken, volgens Icke, want anders zijn we nergens welkom of – erger nog – zullen wij nergens komen, omdat we onze eigen prachtige planeet vernield en onbewoonbaar hebben gemaakt lang voordat we in staat zijn om haar te verlaten.

Reisbureau Einstein is een mooi uitgevoerd boek, met vooral in het begin veel kleurenafbeeldingen om de tekst te ondersteunen. Hoewel Icke erg zijn best doet om wat hij te vertellen heeft, duidelijk en op boeiende wijze te brengen, lukt het hem niet altijd om vanachter zijn katheder weg te stappen en zijn collegetoon te laten varen. Maar wie doorzet bij de wat taaiere stukken, beloont zichzelf met een boeiende reis door de sterren. Al is het dan voorlopig nog in de geest...