Een mooi verhaal maar teveel toeval en een larmoyant plot

Ik kocht dit boek omdat ik, toen ik erover las, meteen moest denken aan Lammert Voos en Maarten Toonder sr. Misschien zou ik in Speerstra ook wel zo’n stugge noorderling met een prachtige pen treffen.
In dit Testament van de ziel tekent de schrijver de levensverhalen op van twee oude Friezen die rond de Tweede Wereldoorlog naar Canada emigreerden en pas in hun nadagen het aandurven hun verleden te laten herleven. Ze komen tot dat besluit nadat ze elkaar bij toeval ontmoeten en ontdekken dat ze beiden uit Friesland afkomstig zijn. Ze besluiten elkaar hun levensgeschiedenis te vertellen en die ook op te tekenen.
Een mooi vertelde geschiedenis, dat is het zeker. Voor de een speelt zijn harde levensverhaal zich in het koude Saskatchewan af, voor de ander vormen de Tweede Wereldoorlog en de onderduik het decor van zijn levensverhaal. Boeiend, deerniswekkend en soms ontroerend en in directe taal opgetekend. Zoals dat ook past bij twee van die ingetogen Friezen, bij wie het hart nooit op de tong lag.

Had de schrijver het bij deze verhalen gelaten, dan had hij een prachtig boek geschreven. Helaas weefde hij rond deze Männerfreundschaft een raamwerk dat eigenlijk geheel overbodig is en hier en daar gewoon uit de rails loopt. Ik mag mij verheugen in liefhebbende kleinkinderen maar de wijze waarop de kleinkinderen zich voor de geschiedenissen van hun opa’s interesseren is niet erg geloofwaardig. En dan ontmoet de zoon van de een de dochter van de ander en zij blijken dan deze hele geschiedenis in werking gezet te hebben waardoor een acceptabel toeval (twee oude mannen die elkaar bij toeval ontmoeten) ontaardt in een geregisseerd verhaal. En dat was nog tot daar aan toe geweest, als de schrijver er niet ook nog DNA had bijgehaald voor een eigenlijk larmoyante ontknoping.
Jammer, want het was een goed boek. Ook al valt er literair niet veel te beleven en was er alle aanleiding voor een redacteur om corrigerend in te grijpen als Speerstra schrijft “Als beloning had vader een kwartje over”, of “Want wat je niet hebt, kun je immers ook niet kwijtraken . Of andersom: was sich liebt das neckt sich.” of “En steeds werd ze met liefde door iemand thuisgebracht, wat voor haar bij haar volle verstand nooit was overkomen.”

Enno Nuy
April 2023