Lezersrecensie
Een verbijstered boek, onmisbaar voor wie in de geschiedenis van Europa geïnteresseerd is.
Uitgeverij Nw Amsterdam, 297 pagina’s
Vertaald door Koos Mebius, Pon Ruiter, Chiel van Soelen en Pieter van der Veen
Na de inval van Poetin in Oekraïne verliet de schrijver Rusland. Hij begint zijn boek in de oblast Pskov waarvan hij zegt dat daar, met de abdicatie van Tsaar Nicolaas II in 1917, de Sovjet Unie is geboren. Maar voor zover ik kan nagaan trad de tsaar af in St Petersburg en werd de Sovjet Unie in 1922 opgericht in Moskou. De schrijver zal het overdrachtelijk bedoeld hebben.
Amos begint dit boek met een prachtig verhaal over Nina en Nikolaj die als enigen nog in een spookdorpje wonen. Indrukwekkend om hun levensgeschiedenis te leven. De tv staat de hele dag aan, ze bewonderen Poetin en steunen hem in de oorlog tegen Oekraïne, die zeker voor Nikolaj gewoon een voortzetting van de Tweede Wereldoorlog is. Amos wil dat liever niet horen, ik wil het liever niet lezen maar dit is de werkelijkheid in Pskov anno 2025.
In het tweede artikel lezen we hoe de Duitse Volksbund overal in Rusland stoffelijke resten van Wehrmachtsoldaten zoekt om ze alsnog een herkenbaar graf te geven. Elke oblast die door de Duitsers bezet is geweest heeft nu een begraafplaats voor gesneuvelde Duitse soldaten. Voor elke soldaat een plek van 80 bij 50 cm. Niet alleen Duitsers overigens want er waren heel wat nationaliteiten die met de Duitsers meevochten. Ook de hoofdpersoon uit dit verhaal, Sergei, moet niets van het westen en lhbtq hebben. Ook hij denkt nationalistisch. En was bereid in Oekraïne voor Poetin te gaan vechten.
Het artikel dat Het blauwe goud is getiteld vertelt het verhaal van de teloorgang van de vlasindustrie. Een van de vele voorbeelden van hoe het kapitalisme de Russen van hun verleden en hun toekomst beroofde.
Pavel vertelt ons: “Zoals Rilke heeft gezegd: ‘alle landen grenzen aan andere landen, maar alleen Rusland grenst aan God’.”
In Het achterland beschrijft Amos een prachtige wandeling dwars door de oblast Pskov, van oost naar west. Wat een onvoorstelbaar land. Maar een sleutelscene van dit boek vinden we in het verhaal Eenzame strijder waarin de Jabloko politicus Sjlosberg zegt te vrezen dat een van de grootste politieke gevolgen van de inval van Poetin in Oekraïne zal zijn dat Rusland zich generaties lang af zal keren van Europa en hij sprak van een ‘beschavingskeuze’. “Rusland komt maar niet los van de tragedies van de twintigste eeuw. We blijven rondwroeten in die eeuw, met zijn rivieren bloed, tomeloze ellende en afschuwelijke aantallen slachtoffers “.
Razend interessant is het artikel Hoofd religiezaken (niet de mooiste titel voor een verhaal) waarin Amos vertelt over Tychon Sjevkoenov, die merkwaardig genoeg ontbreekt in Timothy Snyder’s verontrustende boek De weg naar onvrijheid. Sjevkoenov past probleemloos bij figuren als Iljin en Goemiljov,andere dwaalgeesten en imperialisten die een grote invloed hebben op het denken van Poetin. En zo heeft dus ook deze Sjevkoenov behoorlijk wat invloed op het denken van Poetin en dat is een onrustbarende gedachte. Vooral het imperialistisch gedachtegoed zou ten grondslag liggen aan Poetin’s droom van een door hem gerestaureerd Eurazië. En ja, ook deze Tychon koestert een diepe haat jegens het Westen.
Ronduit hartverscheurend is het artikel Het weeshuis. Waar veel kinderen maar vermoedelijk weinig weeskinderen wonen. Maar dat het veel erger kan lezen we in het volgende artikel Zaal 6, dat aan het gelijknamige verhaal van Tsjechov doet denken.
De rode draad door dit boek is toch wel het jaar 1991, de Sovjet Unie viel uiteen, Jeltsin kwam aan de macht zonder ook maar één idee te hebben over de richting waarin hij het land moest leiden, het communistisch systeem brokkelde af en de eerste kapitalisten vergrepen zich aan de rijkdommen van het land, de bevolking verarmde in een razend tempo en raakte gedesoriënteerd en gedesillusioneerd. En Olga, de vrouw die zo van paarden hield, verzuchtte: “Wat is dat toch met Rusland? Het is een land van slaven en meesters. Dat is de eerlijke waarheid“. Ik vermoed dat zij de spijker op de kop sloeg.
Razend interessant is het artikel Een man van alle partijen over de politicus Jevgeni Michajlov. En wat mij telkens weer frappeert is het in Rusland heersende gevoel dat de Sovjet Unie in de rug werd aangevallen maar het waren toch de Russen zelf die het communisme afbraken en Jeltsin toejuichten? Uiteindelijk hebben die revanchegevoelens en de behoefte aan restauratie geleid tot de niet stuiten opmars van Poetin.
Indrukwekkend vond ik het artikel IPhone-kunstenaar (ik had liever een passender titel gezien) over de activist, junkie en fotograaf Dima Markov. Een intens treurig verhaal waarin de figuur Dima haast een aforisme is voor de staat waarin het land Rusland verkeert.
Dit boek stemt een mens niet vrolijk, het verbijstert voortdurend en je raakt vervuld van medelijden met de gewone mensen wier lot geschreven staat in de handen van de machthebbers. Zouden er in dat droeve land ook nog gewone mensen leven, die net als u en ik plannen kunnen maken, ambities kunnen koesteren, vrij kunnen gaan en staan waar ze maar willen, gelukkig kunnen zijn? Op de achterflap staat “Als je het echte Rusland wilt begrijpen, lees dan dit boek”. De onlangs om het leven gekomen Derk Sauer is hier aan het woord, ooit eigenaar van de Moscow Times, waar Howard Amos werkzaam is geweest. Ik snap wat hij wil zeggen, misschien begrijp ik nu iets meer van Rusland ofschoon ik de Russen hun enthousiasme voor Poetin en de oorlog tegen Oekraïne niet kan vergeven. De Russische ziel is voorgoed getekend door de tsaren, Lenin, Stalin en Brezjnev. Toen Gorbatsjov de Russen democratie, glasnost en perestrojka bracht, wisten ze niet hoe snel ze daar weer van af wilden. Vervolgens hesen ze Poetin in het zadel. Nee, dit boek heeft me misschien nog veel meer over onszelf geleerd: wij leven in een weelde van vrijheid maar de mens lijkt daar steeds minder tegen te kunnen en lijkt steeds minder voor de echte democratie te voelen. Ik zou Derk Sauer kunnen parafraseren door te zeggen: “Als je wil weten wat ons te wachten staat, lees dan dit boek”.
Ondertussen schreef Howard Amos (1986) een indrukwekkend en belangrijk boek dat door iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Europa gelezen zou moeten worden. Dit is het soort boeken waar ik zielsveel van houd en met pijn in het hart sla ik ook de laatste pagina om.
Enno Nuy
Augustus 2025
Vertaald door Koos Mebius, Pon Ruiter, Chiel van Soelen en Pieter van der Veen
Na de inval van Poetin in Oekraïne verliet de schrijver Rusland. Hij begint zijn boek in de oblast Pskov waarvan hij zegt dat daar, met de abdicatie van Tsaar Nicolaas II in 1917, de Sovjet Unie is geboren. Maar voor zover ik kan nagaan trad de tsaar af in St Petersburg en werd de Sovjet Unie in 1922 opgericht in Moskou. De schrijver zal het overdrachtelijk bedoeld hebben.
Amos begint dit boek met een prachtig verhaal over Nina en Nikolaj die als enigen nog in een spookdorpje wonen. Indrukwekkend om hun levensgeschiedenis te leven. De tv staat de hele dag aan, ze bewonderen Poetin en steunen hem in de oorlog tegen Oekraïne, die zeker voor Nikolaj gewoon een voortzetting van de Tweede Wereldoorlog is. Amos wil dat liever niet horen, ik wil het liever niet lezen maar dit is de werkelijkheid in Pskov anno 2025.
In het tweede artikel lezen we hoe de Duitse Volksbund overal in Rusland stoffelijke resten van Wehrmachtsoldaten zoekt om ze alsnog een herkenbaar graf te geven. Elke oblast die door de Duitsers bezet is geweest heeft nu een begraafplaats voor gesneuvelde Duitse soldaten. Voor elke soldaat een plek van 80 bij 50 cm. Niet alleen Duitsers overigens want er waren heel wat nationaliteiten die met de Duitsers meevochten. Ook de hoofdpersoon uit dit verhaal, Sergei, moet niets van het westen en lhbtq hebben. Ook hij denkt nationalistisch. En was bereid in Oekraïne voor Poetin te gaan vechten.
Het artikel dat Het blauwe goud is getiteld vertelt het verhaal van de teloorgang van de vlasindustrie. Een van de vele voorbeelden van hoe het kapitalisme de Russen van hun verleden en hun toekomst beroofde.
Pavel vertelt ons: “Zoals Rilke heeft gezegd: ‘alle landen grenzen aan andere landen, maar alleen Rusland grenst aan God’.”
In Het achterland beschrijft Amos een prachtige wandeling dwars door de oblast Pskov, van oost naar west. Wat een onvoorstelbaar land. Maar een sleutelscene van dit boek vinden we in het verhaal Eenzame strijder waarin de Jabloko politicus Sjlosberg zegt te vrezen dat een van de grootste politieke gevolgen van de inval van Poetin in Oekraïne zal zijn dat Rusland zich generaties lang af zal keren van Europa en hij sprak van een ‘beschavingskeuze’. “Rusland komt maar niet los van de tragedies van de twintigste eeuw. We blijven rondwroeten in die eeuw, met zijn rivieren bloed, tomeloze ellende en afschuwelijke aantallen slachtoffers “.
Razend interessant is het artikel Hoofd religiezaken (niet de mooiste titel voor een verhaal) waarin Amos vertelt over Tychon Sjevkoenov, die merkwaardig genoeg ontbreekt in Timothy Snyder’s verontrustende boek De weg naar onvrijheid. Sjevkoenov past probleemloos bij figuren als Iljin en Goemiljov,andere dwaalgeesten en imperialisten die een grote invloed hebben op het denken van Poetin. En zo heeft dus ook deze Sjevkoenov behoorlijk wat invloed op het denken van Poetin en dat is een onrustbarende gedachte. Vooral het imperialistisch gedachtegoed zou ten grondslag liggen aan Poetin’s droom van een door hem gerestaureerd Eurazië. En ja, ook deze Tychon koestert een diepe haat jegens het Westen.
Ronduit hartverscheurend is het artikel Het weeshuis. Waar veel kinderen maar vermoedelijk weinig weeskinderen wonen. Maar dat het veel erger kan lezen we in het volgende artikel Zaal 6, dat aan het gelijknamige verhaal van Tsjechov doet denken.
De rode draad door dit boek is toch wel het jaar 1991, de Sovjet Unie viel uiteen, Jeltsin kwam aan de macht zonder ook maar één idee te hebben over de richting waarin hij het land moest leiden, het communistisch systeem brokkelde af en de eerste kapitalisten vergrepen zich aan de rijkdommen van het land, de bevolking verarmde in een razend tempo en raakte gedesoriënteerd en gedesillusioneerd. En Olga, de vrouw die zo van paarden hield, verzuchtte: “Wat is dat toch met Rusland? Het is een land van slaven en meesters. Dat is de eerlijke waarheid“. Ik vermoed dat zij de spijker op de kop sloeg.
Razend interessant is het artikel Een man van alle partijen over de politicus Jevgeni Michajlov. En wat mij telkens weer frappeert is het in Rusland heersende gevoel dat de Sovjet Unie in de rug werd aangevallen maar het waren toch de Russen zelf die het communisme afbraken en Jeltsin toejuichten? Uiteindelijk hebben die revanchegevoelens en de behoefte aan restauratie geleid tot de niet stuiten opmars van Poetin.
Indrukwekkend vond ik het artikel IPhone-kunstenaar (ik had liever een passender titel gezien) over de activist, junkie en fotograaf Dima Markov. Een intens treurig verhaal waarin de figuur Dima haast een aforisme is voor de staat waarin het land Rusland verkeert.
Dit boek stemt een mens niet vrolijk, het verbijstert voortdurend en je raakt vervuld van medelijden met de gewone mensen wier lot geschreven staat in de handen van de machthebbers. Zouden er in dat droeve land ook nog gewone mensen leven, die net als u en ik plannen kunnen maken, ambities kunnen koesteren, vrij kunnen gaan en staan waar ze maar willen, gelukkig kunnen zijn? Op de achterflap staat “Als je het echte Rusland wilt begrijpen, lees dan dit boek”. De onlangs om het leven gekomen Derk Sauer is hier aan het woord, ooit eigenaar van de Moscow Times, waar Howard Amos werkzaam is geweest. Ik snap wat hij wil zeggen, misschien begrijp ik nu iets meer van Rusland ofschoon ik de Russen hun enthousiasme voor Poetin en de oorlog tegen Oekraïne niet kan vergeven. De Russische ziel is voorgoed getekend door de tsaren, Lenin, Stalin en Brezjnev. Toen Gorbatsjov de Russen democratie, glasnost en perestrojka bracht, wisten ze niet hoe snel ze daar weer van af wilden. Vervolgens hesen ze Poetin in het zadel. Nee, dit boek heeft me misschien nog veel meer over onszelf geleerd: wij leven in een weelde van vrijheid maar de mens lijkt daar steeds minder tegen te kunnen en lijkt steeds minder voor de echte democratie te voelen. Ik zou Derk Sauer kunnen parafraseren door te zeggen: “Als je wil weten wat ons te wachten staat, lees dan dit boek”.
Ondertussen schreef Howard Amos (1986) een indrukwekkend en belangrijk boek dat door iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Europa gelezen zou moeten worden. Dit is het soort boeken waar ik zielsveel van houd en met pijn in het hart sla ik ook de laatste pagina om.
Enno Nuy
Augustus 2025
2
Reageer op deze recensie
Meer recensies van ennonuy
Gesponsord
In 1938 vluchten de Freuds van Wenen naar Londen, waar Anna Freud weeshuizen opricht en op zoek gaat naar erkenning en hechte vriendschappen.
De jonge, verloren Ambre komt na een mislukte zelfmoordpoging in een hotel in de bergen terecht, waar ze zichzelf en het leven opnieuw leert te ontdekken.
