De vrouw door de eeuwen heen

Opvattingen over de beide geslachten en hun machtsverhouding zijn verschillend in elke cultuur. Toch bestaan er ook opvallend veel gelijkenissen. Door de eeuwen heen zijn er misopvattingen ontstaan die te hardnekkig lijken om weer te laten verdwijnen. Hoezeer beïnvloeden deze misopvattingen ons leven nu nog? En waar komen ze vandaan? Op deze vragen probeert Mineke Schipper een antwoord te vinden in Heuvels van het paradijs.

Mineke Schipper (1938) zowel verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam als aan de Universiteit in Utrecht. Frans, filosofie en literatuurwetenschappen vormden haar basis en hiermee vertrok ze richting de Université Libre du Congo. Terug in Nederland werd ze in 1988 de eerste hoogleraar Interculturele Literatuurwetenschap aan de VU. In 1993 verhuisde ze naar de Universiteit Leiden waar ze in hetzelfde vakgebied werkzaam was. Verschillende onderzoeksprojecten, onder andere een mondiaal spreekwoordenonderzoek, gaven haar de kans om gastcolleges te geven over de hele wereld. Ze schrijft romans en non-fictieboeken. In 2005 ontving ze de Eurekaprijs voor Trouw nooit een vrouw met grote voeten.

In een boek dat zoveel verschillende punten aanstipt, die toch allemaal onder dezelfde noemer vallen, is het belangrijk om de leesbaarheid toegankelijk te houden. Dat dit niet altijd eenvoudig is, blijkt in sommige hoofdstukken. De vele citaten en verwijzingen, weliswaar heel interessant allemaal, zorgen ervoor dat je als lezer even de tijd moet nemen en soms moet teruglezen. Dat is minder fijn want het haalt het tempo uit het boek en breekt de flow van het lezen. Merkbaar is dat de hoofdstukken die een ‘modernere’ inslag hebben beter te verteren zijn dan de meer historische. Toch doet de auteur haar uiterste best. Met hier en daar een humoristische ondertoon stelt ze het beeld (dat veelal door mannen gevormd is) van de vrouw aan de kaak.

Wie een zoon nalaat is niet echt dood. (Deens)
Veel zonen, veel zegen van God; veel dochter, veel onheil. (Duits)
Wordt een meisje geboren, dan huilen zelfs de daken. (Bulgaars)
Baart een vrouw een zoon, dan verheugen zich zelfs de muren van het huis. (Armeens)
- Spreekwoorden over de voorliefde voor zonen

Stukken poëzie, citaten uit literatuur en gelovige teksten, spreuken en zegswijzen worden gebruikt om de tekst te illustreren. Dit zorgt voor een welkome afwisseling en doordat ze uit hun context worden gehaald en kaal neergezet tussen andere tekst, zijn ze soms ronduit ongeloofwaardig en daardoor hilarisch. Hoe halen wij als mensen, vroeger en nu, het in ons hoofd om ons zulke uitspraken te veroorloven? Hoe is het mogelijk dat deze uitspraken dan ook nog eens geloofd én opgevolgd werden in sommige gevallen? Mineke Schipper probeert de teksten wel te verduidelijken en te plaatsen in de cultuur en de tijdsgeest. Ook de het vele beeldmateriaal heeft als doel om de tekst te verrijken. Aangehaalde voorbeelden uit de kunst worden bijna allemaal opgenomen in het boek door middel van foto’s, in zwart-wit of in kleur.

“Onderzoekers van de Verenigde Naties schatten dat er in India intussen al ruim tweehonderd miljoen vrouwen ‘verdwenen’ zijn – geëlimineerd door selectieve abortus, kindermoord, minderwaardige voeding en verwaarlozing in de kindertijd.”

Er is een heleboel wat we niet beseffen, gewoonweg niet weten. Ook nu nog zijn er landen waar gruwelijke en vernederende praktijken tegenover vrouwen plaatsvinden. Het zijn niet alleen de fysieke verminkingen natuurlijk die aandacht verdienen. Ook de onderdrukking op het kennis- en sociale vlak komen aan bod. Toch zijn er ook mooie en ontroerende verhalen opgenomen over godinnen en moeders, en hoe zij een positieve invloed hebben gehad op de ontwikkeling van de mensheid.

In de laatste hoofdstukken wordt het verband gelegd tussen de geschiedenis van de machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen en hoe die nu nog steeds doorwerkt in onze maatschappij. De tijden veranderen en dat heeft zeker een invloed op de bestaande verhoudingen. De MeToo-beweging heeft daar de laatste jaren een groot aandeel in gehad en dit fenomeen komt uitgebreid aan bod. Macht is een kernwoord in dit boek. Wat is de reden dat mannen macht willen uitoefenen over vrouwen? Hoe gaan vrouwen om met dit machtsvertoon, vroeger en nu? Als lezer krijg je een inkijk in de opvattingen die bestaan over vrouwen en hun lichaam. Dat deze beelden veelal ontsproten zijn aan het brein van de mannelijke bevolking, heeft soms verbazingwekkende resultaten. Onderdrukking en geweld zijn vaak het gevolg geweest. Gelukkig komt er steeds meer rectificatie van de onwaarheden én komen steeds meer vrouwen op voor hun rechten.

Heuvels van het paradijs is eigenlijk een naslagwerk. Soms schrijnend, soms grappig, soms ongeloofwaardig, maar bovenal erg leerzaam.