De vraag van Hannah die niet eenduidig beantwoord kan worden

‘Jonge vrouw in blauw bij avondlicht’ van Alena Schröder

Hannah wil al haar vragen beantwoord zien. Niet uitsluitend de vragen die betrekking hebben op haar ontwikkeling en nog te zetten stappen in haar persoonlijke leven, zoals daar zijn de problemen rond haar studie en promotieonderzoek, twijfels over haar relatie met Andreas Sonthausen. Zij zoekt ook antwoord op vragen die ontstaan zijn naar aanleiding van een door haar grootmoeder ontvangen brief, die mogelijk leidt tot de teruggave van het door
naziroofkunst in beslag genomen Joods kunstbezit en in het bijzonder de vragen rondom een verdwenen Vermeer: Jonge vrouw in blauw bij avondlicht.

Was u een nazi? Haatte u Joden? (Blz.271)
Hannah stelt deze indringende vraag aan haar vaak onwillige en ontoegankelijke grootmoeder, dr. Evelyn Borowski.

Wat is loyaliteit, wie verdient loyaliteit? De individuele liefde of een gedicteerde en heersende moraal, dient loyaliteit de persoonlijke voorkeur of dient men te kijken naar het groter geheel?
Misschien is geen enkele vraag eenduidig te beantwoorden.
Geen enkele vraag, zo stelt in ieder geval Evelyn, is met een eenvoudig ja en nee te beantwoorden en vragen zijn er veel in dit verhaal.
Niet alleen Hanna heeft vragen voor haar grootmoeder Evelyn, Evelyn heeft vragen voor haar moeder Senta, Senta heeft vragen die haar vreugdeloos huwelijk, haar kleurloze leven betreffen. Senta heeft vragen voor haar dochter Evelyn over een geschonken en verloren gegaan schilderij. Senta en Evelyn, na lange tijd herenigd, vertrouwd met elkaar en tegelijkertijd zo pijnlijk vervreemd van elkaar hebben vragen aan elkaar, die zij niet of nauwelijks durven stellen.
Evelyn worstelt met gevoelens voor haar moeder en met haar eigen moederschap. Evelyn die is opgegroeid in een onveilige omgeving en zich niet kan hechten. Evelyn die zich gevangen voelt in haar bestaan als moeder van haar dochter Sylvia. Dochter Sylvia worstelt behalve met haar moeder met de bestaande conventies en met haar ziekte.
Naast deze vier vrouwen uit de verschillende generaties die worstelen met het maken van de juiste keuzes is er Julius, verslaggever en man van Senta. Joodse Julius die niet kan vergeten wat zijn voormalige buren, collega’s en landgenoten zijn familie, zíjn mensen hadden aangedaan. Julius die zichzelf moeilijk kan vergeven dat hij in leven is gebleven. Julius die niet kan vergeten dat zijn vader Itzig, een gewaardeerd kunsthandelaar, en zijn moeder Helene Goldman zich in Berlijn veilig waanden onder het nationaal socialisme en het
niet waren.
Julius, hij wil nog één keer terug naar Berlijn komen om de geconfisqueerde schilderijen terug te krijgen, de schilderijen die alles voor zijn vader betekend hadden.

De zoektocht door het leven en de strijd met het leven van de zo van elkaar verschillende, van elkaar vervreemde, meest eenzaam en desondanks met elkaar verbonden personen heb ik als boeiend en vaak ook ontroerend ervaren. De verschillende tijdlijnen zijn goed te volgen en het verhaal is fijn van taal. Dat er vragen onbeantwoord blijven, met name waar het de in beslag genomen ‘verdwenen’ kunst betreft kan ik begrijpen en accepteren.
Moeilijker heb ik het met de onduidelijke voortgang van het leven van Hannah, een van de hoofdpersonen en verbindende factor. Waar de levens van de anderen meer zijn uitgediept vind ik het leven van Hannah, waarbij zij toch de nodige conflicten kent, wat oppervlakkig weergegeven. Mogelijk ligt dit voor mij onafgewerkte draadje, in het feit dat Hannah haast had om het vliegtuig te halen en zij nog geen idee had wat het nieuws dat zij zou beginnen inhield.

‘Jonge vrouw in blauw bij avondlicht’ van Alena Schröder, een verhaal gebaseerd op haar eigen familiegeschiedenis, vind ik zeer de moeite van het lezen waard, ondanks mijn licht kritische noot.
****