De baarmoeder als donkere kamer, de naam als zwaard?

Marjolijn van Heemstra, Barones, Nederlands schrijfster en theatermaakster, schreef met De laatste Aedema al eerder een roman die raakt aan haar adelijke afkomst. Met En we noemen hem schrijft ze opnieuw over iemand uit haar familie: de Bommenneef. Het boek is gebaseerd op ware feiten maar hier en daar licht geromantiseerd. Je zou het een faction-roman kunnen noemen. Een term die ooit als eerste gebruikt werd voor Truman Capotes In koelen bloede.

In kristalheldere taal vertelt van Heemstra twee verhalen waarbij vanaf de eerste bladzijde duidelijk is dat deze lijnen elkaar gaan kruisen en dat het ene verhaal niet zonder het andere kan. Zo beschrijft ze op licht onderkoelde wijze hoe haar zwangerschap week voor week verloopt naast het onderzoek naar de belevenissen van haar beroemde neef die, enige tijd na de oorlog een heldendaad verricht zou hebben. Als de weken aftellen of misschien juist vooruit tellen, het moment dat ze haar zoon kan vernoemen, verplaatst het onderzoek zich naar het verleden. Chronologisch, in de tijd gevangen, en toch terugkijkend naar ruim 70 jaar geleden.
Door deze zoektocht naar de held te combineren met de zoektocht naar haar nieuwe status, die ze als moeder zal krijgen en die niet helemaal zonder problemen verloopt weet ze de spanning in het verhaal te creëren.
De zwangerschapsvrucht wordt hier en daar plastisch, vaak doorspekt met metaforen, verweven in het verhaal en is een belangrijk element dat tevens spanning oproept. Waarbij de relatie van het ouderpaar niet het enige is dat onder deze ‘zwangerschapsspanning’ onder druk wordt gezet. De naam van de ongeboren vrucht is de inzet van het verhaal.
De ik-figuur probeert een band te smeden tussen haar ongeboren zoon en haar jaren eerder overleden oom. Ze wil haar zoon graag vernoemen naar de held uit de familie maar wil vooraf graag weten wie deze bijzondere man nu eigenlijk was. Kan zij deze afstand overbruggen? De auteur speelt hierbij een prachtig en mooi uitgebalanceerd spel met de tijd en de waarheid, met afstand en nabijheid, schuld en onschuld. Ook maakt ze op duidelijke maar ook verdekte manieren gebruik van intertekstualiteit en daagt ze de lezer uit met haar bijzonder gebruik van namen. What’s in a name, zal de lezer zich geregeld afvragen, maar voor Van Heemstra zijn namen juist heel belangrijk.

Het is een roman die je als heerlijk luchtig verhaal kunt lezen maar ook kan uitdagen tot het uitpluizen van alle lagen, motieven, symboliek en verwijzingen. De auteur weet de lezer hier geregeld op het verkeerde been optie zetten.
Het begint eigenlijk al met het prachtig motto dat een belangrijk thema in het boek zeer goed vangt; het bekende Chinese fluisterspel waardoor het verhaal bij elke hervertelling verandert van inhoud en zijn eigen leven gaat leiden. Dan volgt een proloog van een pagina lange zin die de lezer direct onderdompelt in op te lossen raadsels. Met humor, urgentie, spanning en prachtig taalgebruik neemt de schrijfster je mee op haar zoektocht. De ik-figuur is op zoek naar een verhaal dat gerust stelt maar weet zelf hier en daar lichte irritatie en soms ook verbazing op te wekken. De ene lezer kan hierop afhaken voor de andere lezer betekent dit juist dat de auteur weet te raken.

Een mooie roman, met fijne diepgang en symboliek, die terecht op de shortlist voor de Libris Literatuur Prijs terecht gekomen is.