Geen zoetsappig kostuumdrama

"De trein naar Mestopes. Ik vertrek vanaf een verlaten perron en vermoed dat ik misschien wel de enige reiziger aan boord ben."

In de eerste zin van Lyssa, de debuutroman van Tom Hofland (1990) gaat het al over het eerste thema van dit bijzondere boek: eenzaamheid. Hoofdpersoon Gaspar Szabó, een jonge officier, gaat in 1877 met zomerverlof naar Mestopes, een fictieve stad. Halverwege zijn studie taalkunde moet hij zijn dienstplicht vervullen. Het leger heeft hem nooit aangetrokken; het eerste jaar voelde hij zich er wanhopig misplaatst.

Dat het boek zich in vroeger tijden afspeelt, blijkt al snel. Op de omslag van het boek staat allereerst al een schilderij van Perugini, met een welgestelde knappe dame die dromerig in de verte staart. Gaspar beschrijft verder in het eerste hoofdstuk dat hij zich bij het bewaken van de grens te paard voortbeweegt en zijn huisvesting wordt beschreven als naar moderne maatstaven zeer primitief. Ten slotte zijn de drieëndertig hoofdstukken genummerd met Romeinse cijfers, hetgeen ook wel past bij de historiciteit van het boek. De hele setting van het boek is direct al origineel. Dat het hier gaat om een debuut maakt het extra bijzonder.

Gaspar blijkt overigens toch niet de enige reiziger te zijn in de trein; de jonge en mooie Lyssa Boktani blijkt ook in Mestopes uit te stappen. Gaspar is geïntrigeerd door haar knappe verschijning en ontdekt tot zijn verbazing dat de jonge Lyssa al gehuwd is. Viktor Boktani, de mysterieuze echtgenoot van Lyssa, blijft aanvankelijk buiten beeld voor Gaspar, alhoewel hij wel de bijzonderste verhalen hoort over deze raadselachtige man. Lyssa introduceert Gaspar in de kringen van de Russische elite, waar hij zich, tot zijn eigen grote verbazing, thuis voelt. De hoofse liefde die hij voelt voor Lyssa ontwikkelt zich gaandeweg het verhaal tot een romance. Wanneer Gaspar uiteindelijk Viktor ontmoet, ontstaat er tussen beide mannen ook een bijzondere vriendschap. Angstvallig probeert Gaspar echter de vriendschap tussen hem en Lyssa geheim te houden voor Viktor.

"Ik denk aan de woorden van Viktor: soms moet een waarheid verzwegen worden om groter leed te voorkomen. Ik zal het geheim met mij meenemen in het graf: hij zal het nooit weten, en ik zal mij vanaf heden onberispelijk gedragen."

Naast liefde en vriendschap is ook de dood een thema dat op verschillende manieren in het boek een rol speelt. De stad Mestopes wordt bijvoorbeeld geteisterd door een afschuwelijke ziekte.

"Er bestaat een vermoeden dat onze ondankbare drenkeling niet zozeer onbeleefd was, maar simpelweg leed aan die vreselijke ziekte die van een man dikwijls een beest maakt en alle beschaving die wij zo hoog in het vaandel hebben met gegrom en gekwijl tot stof vertrapt. Zagen wij niet allen het schuim dat om zijn lippen vormde, en voelde ik niet zijn in razernij ontvlamde lichaam alsof hij op een bed van schorpioenen lag?"

Lyssa lijkt in veel opzichten op een Russische klassieker. De thematiek is aanwezig en er is ook een bepaalde traagheid in het verhaal en in de stijl die je doet denken aan bijvoorbeeld Anna Karenina. Voor liefhebbers daarvan is dit boek een aanrader, alhoewel er met name in het middelste deel van het boek wel erg weinig gebeurt, vooral wanneer je het vergelijkt met de eerste en de laatste hoofdstukken, waarin de gebeurtenissen elkaar in een hoger tempo opvolgen. Meer rustmomenten aan het begin en het eind van het boek en een wat zwaarder aangezette archaïsche stijl zouden het boek meer in balans brengen. Verwacht wanneer je Lyssa leest geen zoetsappig kostuumdrama; het boek verloopt geheel in stijl met de romans van de Grote Russen. Hofland is kortom een auteur om te blijven volgen.

"Ik ben deze zomer een bramenstruik in gelopen en met elke stap die ik zette om mijzelf te bevrijden sneden de doorns dieper in mijn huid."