Het verscheurde land

Die Enkelin, de oorspronkelijke Duitse roman van Bernard Schlink (de voorlezer, Olga ea) uit 2022 gaat over twee werelden, twee uitersten die door geduld en uithoudingsvermogen langzaam tot elkaar komen. Al gaat het door bolwerken van onwetendheid, vooroordeel en vooral pijn heen.
Het verscheurde Duitsland, na de Tweede Wereldoorlog verdeeld door de overwinnaars van de oorlog kan niet verder uit elkaar liggen, ondanks de eenwording en het vallen van de muur tussen Oost en West. De innerlijke wonden zijn diep! De verdeeldheid lijkt haast onoverbrugbaar. Er is maar een weg…

Een jonge vrouw uit het Oosten kiest voor het Westen en Kaspar. Maar, wat en vooral wie laat ze achter in het Oosten? Boekhandelaar Kaspar, de hoofdpersoon uit het boek verliest zijn vrouw en ontdekt het grote geheim uit het leven van Birgit. Hij gaat aan de hand van haar dagboek de zoektocht aan, die zij zelf niet meer kon of durfde te doen. Zijn zoektocht voert hem naar een bijzondere en ook donkere wereld van ideeën. Het verhaal krijgt een bijzondere wending, als de lezer aan de hand van Kaspar kennismaakt met de tegenstrijdigheden en bronnen van het rechtse gedachtengoed. Een wonderlijke vermenging van nazisme met ‘natuurreligie’. Überhaupt staat het boek vol met de vele vertakkingen van ideeën en opvattingen die de Duitse samenleving dooraderen en verdelen.

Uiteindelijk komen twee uitersten bij elkaar en ontstaat er een broze verbinding tussen een christelijke, fijnzinnig besnaarde opa en een rechts georiënteerde, getalenteerde maar zoekende kleindochter.

Het boek is na een ietwat stroef begin, een mooi en ontroerend verslag van dit voorzichtig tot elkaar komen op de barricades en puinhopen van rechts gedachtengoed en onverwerkt verleden. Hoe ver Oost en West uit elkaar liggen, ja dat weten we. Maar, dat de werelden zo verscheurd en versnipperd zijn in dat Ene Duitsland? Dat het in zichzelf zo extreem verdeeld is? En de werkelijke eenwording nog een lange weg is? Het is goed om ons als buurland Nederland daarvan meer bewust te zijn. Het is goed om deze roman te lezen en kennis te nemen van deze innerlijke strijd in Duitsland. Temeer, ik mij soms tijdens het lezen afvroeg: zou deze verdeeldheid niet een voedingsbodem kunnen zijn voor een roep om bijvoorbeeld een Grote Leider, zoals in 1933?

Schlink’s boek is echter geen politiek manifest maar meer een boek over voorzichtige heling door de pijn en verscheurdheid heen. Over verwerken en loslaten van verdriet en teleurstelling, door muziek. Over het benoemen van de waarheid en loslaten van illusies. Over de prachtige pianoklanken van Mozart, Bach en Satie. De parels van de cultuur. En over kennisnemen van Ravensbrück en Anne Frank. Ik moest rillen bij de beschrijving van het bezoek aan het concentratiekamp en niet in het minst vanwege de verschillende belevingen van de opa en de kleindochter.
Ja, dit boek is een must om te duiden hoe Duitsland worstelt tot op de dag van vandaag.

Ondanks de verscheurdheid spreekt er uiteindelijk perspectief en hoop uit. De ontroerende liefde van een geduldige opa voor zijn kleindochter. Hoe verleden en toekomst zich toch met elkaar verzoenen. Al is de prijs hoog. De liefde is de meeste…

Vijf sterren!