Knappe, historisch correcte vertelling over een stoere Gentse vrouw die toetreedt tot het Franse revolutionaire leger

Het is alweer vijf jaar geleden dat ‘Soldaat Marie’ van de Vlaamse auteur en historica Katrien van Hecke verscheen. Ze is in Nederland nog niet zo bekend, maar wat mij betreft mag daar gauw verandering in komen. Ze past moeiteloos in het rijtje Simone van der Vlugt, Wilma Geldof en Inez van Loon. Dat bewijst ze met deze historische vertelling over een bijzonder onderwerp: het toetreden van een stoere Gentse vrouw tot het Franse revolutionaire leger.

‘Soldaat Marie’ valt op door een weldoordachte, esthetische en hier en daar zelfs poëtische schrijfstijl. Een aantal voorbeelden daarvan zijn zinnen als: ‘Haar stappen klinken als bitse verwijten’, ‘Een vleugelslag boven haar breekt de stilte’, ‘Spijt knaagt als pijn in de milt’, ‘Haar uitsmijterrol is het cognacje van haar caféwerk’ en ‘Maar de fraaie lettersliertjes dansen voor Maries ogen als rijstkorrels in de soep.’

Het boek valt tevens op door Katriens uitgebreide zoektocht om haar roman historisch gezien zo verantwoord mogelijk te maken. Ze heeft niets aan het toeval overgelaten en alle feiten tot in de puntjes uitgezocht. Het is een geromantiseerd verhaal, maar de authenticiteit van deze stoere Gentse vrouw blijft volledig overeind. Ook is er veel zorg besteed aan het correct weergeven van het tijdsbeeld. Wat daarnaast erg knap is, is dat ze op basis van een beperkte hoeveelheid informatie over deze historische figuur een avontuurlijke en lezenswaardige roman heeft geschreven.

‘Soldaat Marie’ is een interessante historische vertelling, die start in het Gent van 1792. Marie Schellinck is dan 35, heeft een dochtertje van 10 en werkt als eenvoudige dienster in een herberg. Op Slonsendag, de maandag voor Vastenavond, wordt duidelijk hoezeer ze een pesthekel heeft aan dat feest, de herberg en aan Gent. Voeg daarbij de ingrediënten van een roerige en niet erg plezante kindertijd, haar armoedige situatie, een ongelukkig huwelijk en een weinig uitzicht biedend baantje in de herberg en er is niet veel voor nodig om Marie steeds meer te laten beseffen dat ontsnappen aan haar minder florissante leventje de enige optie is.

Wanneer ze in de herberg in aanraking komt met een aantal Franse soldaten, hoort ze hun verhalen aan: ‘De tijd dat alleen edellieden, bisschoppen en andere chique en rijke mensen het voor het zeggen hadden, is voorbij. Alles draait om vrijheid, gelijkheid en broederschap. En die frisse wind zal door heel Europa waaien.’ Dat past helemaal in haar straatje en ze besluit zich bij hen aan te sluiten. Haar voornaamste doel is om te laten zien dat ze als vrouw haar mannetje kan staan. Daarnaast wil ze de niet geweldige relatie met haar echtgenoot Frans de Saegher, bijgenaamd De Zaag (zeer toepasselijk en weloverwogen gekozen door de auteur), ontvluchten en geld verdienen voor haar dochtertje Jeanne, die daardoor naar school kan gaan en een betere toekomst kan opbouwen.

Op weg om zich aan te melden bij het Franse leger krijgt ze hulp van de Franse soldaat Louis, die voor haar een mannenpak bij de kroegbaas regelt. Nadat hij haar lange haren heeft afgeknipt, is haar metamorfose een feit. Ze heeft dan al een flink doorleefd verleden, waarover pas later in het boek meer duidelijk wordt. Dat doet Katrien trouwens goed: Hier en daar een beetje teasen door eenvoudige vooruitblikken te hanteren en stapje voor stapje de ontwikkelingen, die gedetailleerd worden beschreven, te openbaren. Daardoor blijft de spanning er voortdurend in. Bovendien houdt ze vanaf het begin de vaart er flink in, waardoor je het boek eigenlijk niet wilt wegleggen om zo snel mogelijk te ervaren hoe het met Marie verder gaat. Als lezer vraag je je voortdurend af of Marie al die veldslagen overleeft en of ze ooit terug zal keren naar Gent en dus naar haar dochter Jeanne. Middels een briefwisseling blijf je op de hoogte van de relatie tussen Jeanne en haar moeder en blijf je ook het beeld van het thuisfront volgen.

In het verhaal, met een sterk feministische inslag, bevinden zich meerdere rode draden, zoals de steun die Marie vindt bij Louis, met wie een hechte vriendschap ontstaat, en De Slome. Zij zijn de enigen die het geheim van haar vrouwelijkheid kennen en weten te bewaren. Onze-Lieve-Vrouw ter Rive, die oud en klein van stuk is, en voor Marie meer dan een albasten beeld, reist tijdens de veldslagen als engelbewaarder met haar mee.

Aan het eind geeft de auteur nog een mooie boodschap mee: ‘Uit welke goot of hof je ook komt, lef is wat telt!’ In 2019 haalde ‘Soldaat Marie’ terecht de longlist van de Thea Beckmanprijs. Katrien van Hecke laat je de napoleontische tijd herbeleven en laat je helemaal in de huid kruipen van de hoofdpersoon. En dat doet ze zo realistisch dat ‘Soldaat Marie’ als een film aan je voorbijtrekt. Verder is het een mooie toevoeging aan de lessen geschiedenis en Frans. In dit historisch correcte verhaal zijn een flink aantal Franse woorden en uitdrukkingen verwerkt. Die worden helder verklaard en zijn een mooie toevoeging om de vocabulaire uit te breiden. Het boek besluit met een tijdlijn, waarin de historische gebeurtenissen nog eens op een rijtje worden gezet. Ook worden in een register noemenswaardige plaatsnamen en termen herhaald.

Hoewel ‘Soldaat Marie’ wordt aangeraden voor 14+, durf ik het wel aan dit boek aan te raden aan sterke lezers vanaf een jaar of 12.