Teveel leed voor één persoon.

Read in October, 2010

‘De kathedraal van de zee’ - met deze historische roman debuteerde de Spaanse advocaat Ildefonso Falcones in 2006. Gelijk de opbouw van de kathedraal wordt de levensloop van Arnau beschreven, die maatschappelijk gezien steeds hogerop opklimt en hierbij de nodige tegenslagen moet verwerken.

Het verhaal speelt zich af in en rondom Barcelona tussen 1320 en 1384: een trotse handelsstad, die zich met succes staande houdt in de woelige politieke wereld van de Middellandse Zee.

De Catalaanse boer Bernat Estanyols, een lijfeigene, vlucht naar Barcelona met zijn zoontje Arnau om zijn droevige lot als slaaf van een rijke landeigenaar te ontvluchten. Volgens het gewoonterecht van de stad is ieder een vrij man, mits hij een jaar en een dag onontdekt binnen de stadsmuren kan wonen. Bernat glipt door de poort naar binnen en redt zo zijn babyzoon Arnau van een leven als lijfeigene. De baby is al op een heel brute manier verwekt - zijn geboorte is het gevolg van het in veertiende-eeuws Catalonië geldend recht dat leenheren de jonge bruiden van hun pachters mochten 'inwijden'.

Arnau groeit op in de bruisende binnenstad, waar een kathedraal in aanbouw is. We volgen daarna zijn dramatische leven. De inwoners bouwen, steen voor steen, een magnifieke kerk die de haven van Barcelona overziet. Op jonge leeftijd wordt hij betrokken bij de bouw van deze kerk, Santa María del Mar, ‘de kerk van en voor het volk’. Hij blijft dat zijn hele leven. Aan het eind van het boek wordt de kerk ingewijd: Arnau is dan al een oude man.

Arnau sluit vriendschap met Joan, een volksjongen en samen werken ze mee aan de kerk. Als vrije burgers zijn de problemen voor Bernat en Arnau nog niet automatisch voorbij, want ze zijn zo arm als een rat. Bernat ontfermt zich ook nog over het vriendje van Arnau, Joan, die verstoten is door zijn vader wegens ontrouw van zijn moeder. Opgenomen als 14-jarige in het gilde van zakkendragers, de trotse bastaixos van Barcelona draagt hij letterlijk zijn steentje bij. Hij wil bouwen aan de nieuwe Mariakerk. Hij is namelijk overtuigd dat zijn moeder dood is (terwijl Francesca in werkelijkheid 'geconfisceerd' is door de heer van Bernat) en dat hij via het Mariabeeldje met haar kan praten. Het stenen sjouwen geeft Arnau grote voldoening. Joan daarentegen wordt monnik.

Het gaat Arnau voor de wind, mede door een groep Joodse handelaars die in Barcelona de geldleners zijn en waarvan hij de kinderen behoedt voor een lynchpartij. Zij leren hem hun vak. Hij overleeft honger, oorlog en zelfs de zwarte dood. Maar dan belandt hij door verraad in de kerkers van de Inquisitie. Joan wordt een toegewijd lid van de Inquisitie en moet kiezen tussen zijn vriendschap voor Arnau en de trouw aan zijn overtuiging. De liefde tussen Arnau en twee zeer verschillende vrouwen maakt het verhaal extra smeuïg. Arnau's geluk neemt nog meer toe, wanneer koning Pedro hem baron maakt als beloning voor zijn moed in de strijd. Maar hij moet ook met Elionor trouwen, een pupil van de koning, van wie hij helemaal niet houdt. Zijn nieuwe status brengt jaloezie onder zijn vrienden, die zijn ondergang beramen. Arnau's weg van slaaf naar Edelman is het verhaal van een strijd tussen goed en kwaad.

Minpunten vind ik de overdadige drama: de baby wordt voor dood achtergelaten, zijn vader wordt vermoord, hij wordt bespot, hij lijdt honger, overleeft oorlog, pest en foute liefde en wordt verraden. Telkens weer probeert Arnau op te krabbelen. Hij probeert ook steeds een goed mens te blijven, wat bijna onmogelijk is. Ik had ook elke keer bij een nieuwe passage het gevoel van “Wat zal hij nu weer te verduren krijgen”. Teveel leed voor één persoon.

Verder vond ik te weinig psychologische diepgang in het verhaal. De karakters zijn vrij vlak. De personages worden niet erg uitgewerkt: de goeden zijn goed en de slechteriken slecht. De 'goeden' zijn in de minderheid, doen hun best om boven water te blijven in een verschrikkelijke wereld van onrecht en uitbuiting. Het verhaal leest vlot en is boeiend. Superspannend is het niet, wel melodramatisch. Meeslepend, dat wel. Je wilt graag weten hoe het allemaal afloopt, dus spanning was er tot het eind. De beschrijvingen van de milieus van Catalaanse boeren, ambachtslui, kooplieden, geldwisselaars en adel, politieke verwikkelingen en sociale en religieuze tegenstellingen zijn mooi. Verder krijgt de lezer op een plezierige manier veel interessante historische feiten over de stad Barcelona en het Spanje in de 14e eeuw te lezen.

Tegenwoordig is de kathedraal Santa Maria del Mar het hart van de hipste wijk van Barcelona: El Borne. Ooit was het de kathedraal voor de zeelieden, die woonden in La Ribera, dichtbij de haven en dichtbij het centrum van de stad. In de veertiende eeuw werd de kathedraal opgetrokken uit stenen van de Montjuïc (de berg die Barcelona in het zuiden begrenst) in een recordtijd van maar liefst 55 jaar. Alle inwoners van de wijk hielpen mee aan de bouw.

Ildefonso Falcones is een Catalaan en woont in Barcelona. Van oorsprong is hij advocaat en bezocht als hobby een schrijversschool. Falcones deed 4 jaar over het schrijven van het boek. Hij zou het oorspronkelijke manuscript, waaraan hij had gewerkt op de 'schrijfschool', de Escola d'Escriptura de l'Ateneu Barcelonás, naar zes uitgeverijen hebben gestuurd voor hij een agent vond, die er heil in zag, mits fors ingekort en grondig herschreven. Zijn debuut De kathedraal van de zee won verschillende literaire prijzen en was een groot internationaal succes, met tot nu toe vier miljoen verkochte exemplaren in bijna vijftig landen. Falcones heeft veel historisch materiaal over de stad en zijn inwoners verpakt in een heel boeiend verhaal.

Ontspannend om te lezen en een boeiende manier om Barcelona en zijn geschiedenis beter te leren kennen. De kathedraal van de zee is bovenal een lofzang op Barcelona en haar bevolking, die met eigen middelen en inzet een kerk bouwt. Die stad en de kerk Santa Maria del Mar zijn de eigenlijke hoofdrolspelers in het boek. Het boek is het lezen meer dan waard, zeker voor wie belangstelling heeft voor de strijd en belangenverstrengeling tussen kerkelijke en wereldlijke macht in het middeleeuwse Europa.