Een aaneenrijging van anekdotes in poëtische taal

'De pruimenpluk' van Dimitri Verhulst is een verhaal opgebouwd uit anekdotes. Mattis, een eenzaat die zijn leven uitzit, rijgt zijn gedachten, herinneringen en acties aan elkaar. Die 'hedendaagse' acties vormen samen een soort basisvertelling waaraan alle andere gedachten, herinneringen en gebeurtenissen zijn opgehangen. Mattis woont, in het basisverhaal, in een niet onaardig huis aan een meer, eet diepvriesmaaltijden en drinkt wijn uit kartonnen dozen. Af en toe maakt hij een boottocht op het meer. Daar komt hij Elma tegen, een weduwe die bij Mattis gevoelens aanwakkert. Haar wil hij veroveren. Mattis heeft weer een doel in zijn leven.

En Mattis gaat ver om zijn doel te bereiken. Zijn ideeën grenzen soms aan het krankzinnige, waardoor het personage soms zelfs ongeloofwaardig wordt. Dat zorgt voor afstand tussen het ik-personage en de lezer. Die lezer zal zich eerder afzetten tegen Mattis, wiens gedachtegang en waarnemingen hij leest, dan dat hij zich ermee identificeert. De distantie die zo ontstaat is niet noodzakelijk slecht voor het boek. Het laat het uitgekiende taalgebruik van Verhulst bijvoorbeeld des te meer opvallen.

Het taalgebruik van Verhulst is rijk en precies: de zinnen zijn vol, met veel bijvoeglijke naamwoorden en originele beelden. Woorden uit de standaardtaal worden afgewisseld met woorden die eigen zijn aan een Vlaams regiolect en met woorden die niet bestaan maar een heel precies beeld scheppen van wat Verhulst bedoelt. Dat taalgebruik, dat nu eens wrang en dan weer grappig is, draagt sterk bij aan de karakterisering van Mattis, vanuit wiens hoofd de lezer het verhaal te zien krijgt.

Verhulst gebruikt in deze roman geen woord te veel, maar ook geen woord te weinig. Het lukt de auteur voortreffelijk om met weinig zinnen, en weinig pagina’s, veel te vertellen. Korte en erg korte zinnen worden afgewisseld, en ook de hoofdstukken zijn afwisselend kort en erg kort. Daardoor zit er veel ritme en vaart in de tekst, waardoor die prettig leest.

Het taalgebruik zorgt ervoor dat het anekdotische verhaal naar een hoger niveau wordt getild. Het maakt het boek verfrissend, wrang en grappig. Het verhaal zelf komt door de afwijkende handelingen van het hoofdpersonage niet bij de persoonlijke leefwereld van de lezer, omdat het soms iets te ongeloofwaardig is.

Toch draagt het verhaal ook een universeel – beetje cliché misschien – thema in zich waarin veel lezers zich wel kunnen herkennen. Want een nieuwe geliefde houdt steeds in dat je die geliefde voor jou moet winnen, hoe moeilijk en traag dat ook gaat. En als dat je dan gelukt is, dan zit je aan die nieuwe geliefde ‘vast’ en is het leven weer min of meer hetzelfde als vroeger, bij een van die vorige liefdes. Een leven is, net zoals de seizoenen die elke jaar opnieuw een nieuwe pruimenpluk aankondigen, cyclisch.