Mooi.?..maar !

Abdulrazak Gurnah, de literair onbekende man, tot zijn nobelprijs vorig jaar. Er is momenteel alleen dit werk beschikbaar in een Nederlandse vertaling, en Paradijs kan dus gezien worden als een eerste verkenning van mans literaire werk.

De roman speelt zich af in Tanzania. Op bepaalde momenten zijn de beschrijvingen van het landschap visueel mooi en aangenaam te lezen. Het boek geeft echter ook een niet verhullende kijk op mistoestanden, wreedheden en culturele eigenaardigheden van deze streek. Elkaar uitmoordende dorpen, de Arabische kolonisatie en de slavenhandel, interne slavencultuur, kinderen verkopen om schulden te betalen, de vrouw die zich op de achtergrond moet houden, het land-intern racisme dat in een schrijnende overheersing van bepaalde bevolkingsgroepen tot uiting komt. Kortom het is een niet zo fraai beeld dat Gurnah ophangt van het land net voor de Westerse kolonisatie.

Het Westerse koloniale is slechts een stukje decor, waarin de protagonist, rondloopt. Het is inderdaad het verhaal van Yusuf, weggegeven aan een “handelaar” om zijn vaders schulden af te betalen. Yusuf heeft een 4 tal keer het gevoel van “het paradijs”, doch elke keer moet hij vaststellen dat gevoel tussen zijn vingers wegvloeit als ongrijpbare zandkorrels. De laatste keer wordt alles in de context gezet door de zin “u bent een dromer”.

Gurnah toont zich een scherpe doch positief tekenaar van karakters. In een zeer eenvoudige schrijfstijl, bijna kinderlijk, toont Gurnah dat hij een begenadigd verteller is. Maar voor een nobelprijs is het boek teveel een aan elkaar rijgen van verhalen. Ook het gelaten karakter van het hoofdpersonage is eerder een zwakte van het boek. Het is zeker geen psychologische roman die een ontwikkeling van dit personage laat zien. Eens men door heeft dat het hoofdpersonage blijft wie hij in het begin was, gaat men zich afvragen wat de schrijver nu eigenlijk met het boek wil bereiken ? Het blijft een verhaaltje…een bloemlezing van de Afrikaanse couleur locale dat niet echt blijft boeien, laat staan beklijven.

Gelukkig zijn de laatste hoofdstukken zeer goed. Als Yusuf een onmogelijke liefde opvat voor een getrouwd meisje, is de spanningsboog van het verhaal het grootst. Aantrekkelijker dan de beschrijving van zijn avontuurlijke reis. Maar zelfs dan blijft mijn persoonlijke indruk dat het boek niet meer is dan een matig onderhoudend verhaaltje. Heel persoonlijk vind ik dat de ambitie bij de zoektocht naar een nobelprijswinnaar toch wel net dat beetje hoger mag liggen.