Een pikzwarte Nieuwe Wereld

In een postapocalyptische wereld bestaat Noord-Amerika niet langer en is vervangen door een theocratie, Gilead genaamd. Staat en kerk zijn niet langer gescheiden: de kerk is de staat en de staat is de kerk. Het individu delft kansloos het onderspit in een totalitaire omgeving waar iedereen gehersenspoeld wordt in de enige en ware leer en waar groepsdruk en –controle efficiënte middelen zijn om de orde te handhaven.
Deze pikzwarte Nieuwe Wereld kampt met grote problemen m.n. op het gebied van een teruglopende bevolkingsaanwas. Er worden drastische maatregelen genomen. De voortplanting en de liefdesdaad worden voorbehouden aan een select groepje machthebbers, de Bevelvoerders, in een extreem bizar ritueel.

Wandelende baarmoeders, dat is de term, het kernwoord dat het me het meest is bijgebleven uit deze bizarre toekomstroman. Oftewel seks en politiek in een totaal verwrongen maatschappij, een werkelijk verschrikkelijke ijs- en ijskoude samenleving waarin het woordje liefde of empathie geschrapt is en vervangen door de terreur van holle, dode godsdienstige kreten.

Atwood heeft zich duidelijk laten inspireren door illustere voorgangers als ‘1984’ door Gerorge Orwell uit 1949, maar vooral door ‘Brave new world’ van Aldous Huxley. Huxley’s boek uit 1932 verschilt wezenlijk van dat van Atwood. De beschrijving van de klassen- of standenmaatschappij en de kleur van de kleding als onderscheidend element zijn duidelijk geïnspireerd door Huxley. Atwood heeft tal van boosaardige elementen uit ismen uit verschillende tijden, die overeenkomen dat ze onderdrukkend zijn, naargeestig, benauwend met als uiteindelijke doel hersenspoeling zodat de individuele, kritische mens ophoudt te bestaan, samengebald en tot in detail geschetst in deze donkere maatschappij. Dit leidt tot briljante vondsten. Zoals de Tantes.

We zijn op zoek naar de thrillerelementen in dit boek. We kijken niet naar andere motieven. Zijn die aanwezig?
Jazeker, die zijn begrepen in het verhaal, ingekaderd in deze roman, met een structuur die ingewikkeld lijkt , maar het niet is. Regelmatig worden tijdlijnen door elkaar gehusseld, overigens zonder problemen te geven. Bij tijd en wijle is de Dienstmaagd een spannend boek. De spanning is meer in latentie aanwezig dan reëel beschreven; Atwood heeft duidelijk niet de intentie gehad een fraaie thriller te schrijven. Er zijn zeker adembenemende intermezzo’s. Wat te denken van Tante Lydia als de vrouwelijke Goebbels in zijn hysterische Sportpalast-rede in 1943, die indruk maakt als zij , tot lering ende vermaeck, de massa in de arena oproept zich op de gewonde en veroordeelde leeuw te storten, als in een orgie van geweld en bevrediging, als compensatie voor alles wat ze gemist hebben.

De schrijfstijl is beschrijvend, merendeels ook in de dialogen en dat is jammer want goede dialogen zijn toch de kers op de appelmoes. Maar vooral ook introspectief d.w.z. eigen gevoelens, gedachten worden veelvuldig onderwerp van het verhaal. Dat leidt helaas regelmatig tot saaie en overbodige hoofdstukjes.

Tot mijn verrassing kon ik al m’n aantekeningen weggooien. In een fenomenaal nawoord genaamd ‘Historische aantekeningen bij Het verhaal van de dienstmaagd’ wordt alles in een bepaald perspectief geplaatst. Het beste deel van het boek.
En nu naar de tv-serie.