Verhalen die je de geschiedenis laten voelen

Je zou het toch met eigen ogen hebben willen zien (maar soms wel van een afstandje): de brand in de bibliotheek van Alexandrië (de plek waar alle boeken van de wereld lagen), de bouw van de piramide van Chefren, de stormvloeden in het noorden van ons land in de late Middeleeuwen.

Tien schrijvers laten de lezers in dertien verhalen in het vierde deel van Historische Verhalen, uitgegeven door Uitgeverij Historische Verhalen, het verleden herbeleven. Gebaseerd op een historisch feit schrijven de auteurs verhalen waarin de historie een menselijke inkleuring krijgt. Dat gebeurt door fictieve personages ten tonele te voeren, door historische figuren te laten ‘spreken’. IJzersterk is dat aan het eind van het verhaal een toelichting volgt over wat echt was en wat fictie, soms ook hoe de auteur zijn schrijfproces ingericht heeft. En er worden altijd andere bronnen aangestipt, die uitnodigen tot verdere verdieping. Eén ding verbindt de verhalen: kwaliteit.

‘Bella ciao’, een schitterende verhaal van Sandrine van der Velde is gebaseerd op een familiegeschiedenis van de grootouders van haar echtgenoot. Zij verleenden in de Tweede Wereldoorlog onderdak aan twee gedeserteerde Oostenrijkse soldaten. Op de zolder van die grootouders vond ze nog wat persoonlijke bezittingen van hen. Dat inspireerde haar tot een verhaal waarin strofen van het Partizanenlied ‘Bella ciao’ opduiken. Van der Velde laat haar fantasie werken en volgt niet exact het historische verloop zoals die grootouders dat hebben meegemaakt. De onzekerheid, het verraad door de pastoor, die meewaaide met de machthebbers, de dood van een Partizanenzoon, de sfeer van het landschap en de walnotenboom “die zorgde voor een illusie van bescherming, voor verbondenheid” zijn vol gevoel beschreven. Zoek op You Tube de oerversie van het lied ‘Bella ciao’ en je zult het verhaal nog meer voelen.

Het is knap om in een paar duizend woorden een geloofwaardig verhaal neer te zetten, plotwendingen aan te brengen, de personages een ontwikkeling door te laten maken, ze levensecht neerzetten, authentieke details toe te voegen, te kiezen voor een origineel perspectief en sprongen in de tijd te maken. Dat kom je allemaal tegen in deze bundel. Veel auteurs die aan de bundel meeschreven hebben inmiddels een behoorlijke reputatie opgebouwd. Hay van den Munckhof publiceerde al een historisch tweeluik rondom ‘Alya’. In deze bundel laat hij de bestorming van Peking door de Mongolen herleven. Uitgangspunt is een verslag uit 1215 waarbij bij de stadswallen van Peking grote hoeveelheid beenderen aangetroffen zijn: meisjes en jonge vrouwen zouden van de stadsmuren gesprongen zijn om aan de wreedheid van de Mongolen te ontkomen. Maar niet iedere Mongool was zo wreed toont Van de Munckhof in een heerlijk verhaal.

Ben Post laat zijn verhaal in 1936 in Wieringen spelen. Hij belicht de legende dat er onder de zeebodem een verzonken stad ligt, Grebbe. Hij weet de setting van het begin van zijn verhaal mooi te beschrijven “De rechterkant van het vissershuisje was vermoeid naar beneden gezakt”. Key Tengeler overtuigt met een verhaal over de laatste dagen van Oldenbarnevelt, gebaseerd op de dagboeken van Jan Francken, pas in 2019 boven water gekomen! Bram Baptisite heeft met ‘Dolle Aarde’, de dreigende Dollard in Groningen werd vroeger zo genoemd, een verhaal vol vaart geschreven, met veel plotwendingen en een verrassend einde over een allesvernietigende stormvloed. Hoogmoed van de mens is een thema in dit verhaal. Marloes Jongewaard beschrijft hoe Rose, dertig jaar en weduwe, afkomstig uit Martinique en zittend in een cel in Parijs uiteindelijk de echtgenote van Napoleon wordt. Wat een verhaal!

Paul Christiaan Smis (met drie verhalen in de bundel vertegenwoordigd) schreef het adembenemend mooie ‘Schitterende partij’, dat speelt in 1897. De emancipatie van de vrouw staat hier centraal. Mieke heeft uiteindelijk toestemming gekregen om piano te gaan studeren aan het conservatorium. Haar vader, een ex-majoor van de huzaren wil dat ze ‘een schitterende partij’ trouwt en heeft wel kandidaten op het oog. Miekes ware liefde is een oudere jongen uit een volkswijk, die prachtig zingt. Kan ze haar eigen weg volgen? Wat zijn de consequenties? Het speelt in de tijd dat Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke arts, als vrouw haar eigen leven bepaalde. Smis weet in een paar zinnen een sfeer op te roepen die past bij de situatie en de tijd. Zo droomt Mieke van het optreden bij elektrische kandelaars (elektriciteit was nieuw). Als er ruzie is krijgt moeder een ‘vapeur van ontzetting’ en over Hendrik de volksjongen wordt gezegd “zijn ouders hadden het zelfs bestaan te bezwijken aan zoiets goedkoops als de tering.”
Opkomen voor jezelf speelt ook een rol in In dienst van de farao geschreven door Iris Versluis. De mannen hadden zo rond 2580 voor Christus arbeidsplicht om aan de piramides te werken. Versluis beschrijft mooi hoe het arbeidersdorp er uitzag. Maar niet iedereen was enthousiast om aan de bouw mee te helpen. Als het op slavernij gaat lijken komt het tot een staking. Luistert de farao? En mag je hem überhaupt aanspreken? Janine Erades wordt ook door Egypte geïnspireerd in haar verhaal over de obelisk van Place de la Concorde en de prestatie om de gedenknaald van Luxor naar Parijs te brengen. Lebas, die dat moest regelen, had veel tegenslag. Een vloek van de farao? En wat is er met dat oog op de obelisk? Ingrediënten voor een mooi verhaal.

Marjolijn van de Gender heeft zich verdiept in de brand van de bibliotheek van Alexandrië. Aangestoken door de christenen? Impliciet trekt ze een parallel met onze huidige tijd door alleen al deze zin: “Binnenkort zal de hele wereld weten dat dat vervloekte geloof eeuwen aan wetenschap en literatuur heeft verwoest.” Je moet meteen denken aan de vernielingen van de Taliban in Palmyra. Geschiedenis houdt ons altijd een spiegel voor, nietwaar?

Dit is een heerlijke bundel met goed geschreven verhalen. We moeten nu weer een jaar wachten op deel vijf. Maar ondertussen kun je op de website van Historische verhalen nieuwe verhalen lezen.