Miraculeuze ontsnapping

Het boek is een eerbetoon aan de Nederlandse verzetsstrijder Truus Wijsmuller-Meijer. Ze heeft in de aanloop naar en tijdens de Tweede Wereldoorlog haar leven gewaagd om Joodse kinderen vanuit nazi-gebieden naar veilige plaatsen te smokkelen. Voor deze kinderen is ze tante Truus en ze ging ver, heel ver, om te bereiken dat deze kinderen een toekomst zouden hebben. In het begin ging het om een klein aantal kinderen die ze met haar auto op ging halen, later ging het om grotere aantallen en werden haar missies steeds gevaarlijker.

De auteur werkt met verschillende verhaallijnen, dat maakt dat het verhaal afwisselend is en makkelijk wegleest. In een van de verhaallijnen is Truus uiteraard de hoofdpersoon. De auteur beschrijft haar als een vrouw van vlees en bloed. Ze is getrouwd met Joop, jammer genoeg hebben ze geen kinderen kunnen krijgen. Maar alle kinderen die op de vlucht zijn voor het nazi-geweld, hebben een plekje in haar hart. Natuurlijk is Truus ook bang, ze heeft er ook reden toe want vaak hebben de kinderen geen geldig uitreisvisum. Wanneer Engeland besluit om een substantieel aantal Joodse kinderen op te nemen, reist Truus af naar de Wenen waar ze hoopt Adolf Eichmann te ontmoeten, de gevreesde SS-er die in Wenen een schrikbewind uitoefent onder de Joden. Ze mag de volgende zaterdag 600 kinderen uit Wenen halen, niet meer en ook niet minder. Een bijna onmogelijke opdracht omdat Joden niet op de sabbat mogen reizen en waar haalt ze precies 600 kinderen vandaan? Tante Truus gaat op de voor haar kenmerkende manier aan de slag.

In een andere grote verhaallijn maken we kennis met Stephan Neumann. Hij woont met zijn ouders en jonger broertje in een paleis van een woning. Zijn moeder is ernstig ziek maar verder heeft de jonge Stephan alles wat zijn hartje begeert. Stephan wil graag schrijver worden, daarom laat hij zijn haar vaak knippen bij Otto Perger, een kapper met connecties in de schrijversscene van Wenen. Daar ontmoet hij de kleindochter van Otto, Žofie-Helene, een bijzonder meisje met een geweldige wiskundeknobbel. De twee worden beste vrienden, een bijzondere vriendschap in een snel veranderende samenleving. Duitsland lijft Oostenrijk in, de nazi’s krijgen het voor het zeggen in Oostenrijk. De Neumann’s zijn Joden en ze ondervinden al snel wat het betekent om Jood te zijn in het vooroorlogs Wenen. Žofie-Helene is christen maar ook in haar gezin is de invloed van het nazisme merkbaar. Haar moeder is een kritische journaliste en ze steekt haar mening over de slechte behandeling van de Joden niet onder stoelen of banken. Terwijl de Joden die nog kunnen vluchten, zoals de tante van Stephan, eieren voor hun geld kiezen en proberen weg te komen uit Wenen, kiezen Stephans ouders ervoor om te blijven. Ze blijven omdat Stephans moeder zo ziek is dat ze niet meer in staat is om te reizen. En dan zitten ze als ratten in de val. Tijdens de Kristallnacht worden de meeste Joodse mannen opgepakt en naar een werkkamp gestuurd. Stephan weet gelukkig op tijd te ontsnappen maar zijn vader wordt wel opgepakt. Stephan kan niet meer naar huis, verblijft grotendeels ondergronds daarbij stiekem geholpen door Žofie-Helene. De situatie is uitzichtloos en verslechtert nog meer wanneer ook Žofie-Helene’s moeder wordt opgepakt door de Gestapo.

Maar dan verschijnt Tante Truus op het toneel, ze mag 600 kinderen van Joodse afkomst uit Wenen leiden naar Engeland toe. De kinderen moeten ouder zijn dan vier jaar en jonger dan achttien. Stephans moeder besluit dat Stephan en zijn broertje Walter erbij moeten zijn. Maar hoe kom je op die lijst? En waar is Stephan? Stephan wordt bovendien binnenkort achttien jaar, zou hij wel mee mogen? Een race tegen de tijd volgt in Wenen.


Mijn mening: Wat een heldin die Truus Wijsmuller en wat een indrukwekkend verhaal. De auteur weet steeds te boeien, het verhaal wordt nergens melodramatisch maar ontroert wel. De karakters van de hoofdpersonen worden goed uitgewerkt, hun onzekerheden maakt ze menselijk. Het onmenselijke van het nazisme wordt ook goed duidelijk gemaakt. Hoe snel kan een vreedzame samenleving veranderen in één van onderdrukking en wreedheid. Een samenleving waarin een groep mensen niet meer welkom is en wordt uitgespuugd. En waarom zijn ze dan elders niet van harte welkom?
Een bijzonder boek dat zijn vier sterren ten volle waard is.

De titel De laatste trein naar vrijheid slaat op de trein die vanuit Wenen vertrok, voor de 600 kinderen was het hun laatste kans op de vrijheid. De cover laat een eenzaam kind zien op een verlaten station, heeft hij de laatste trein gemist?