Mooie literaire roman met krachtige vrouwen

Begin twintigste eeuw, nog maar 100 jaar geleden was de superioriteit van de man goed zichtbaar in het dagelijks leven. De adel die zich hoog boven het arbeidersvolk verheven voelde en hen onder de duim hield en naar willekeur over ze beschikte. Het zijn angstige tijden van onwetendheid en opkomende emancipatie op Sicilië. Vrouwen raken in leugens verstrikt en hullen zich in een stilzwijgen over gebeurde dingen. Het zorgt voor het hebben van twijfels over wie je bent en onvrede over het geleidde bestaan. Hoe kun je als vrouw je eigen ambities nastreven in een wereld waarin mannen regeren?

Als bittere sinaasappels is de debuutroman van Milena Palminteri, geboren in Palermo. Zij won hiermee de Premio Bancarella 2025. Op de cover vinden we een fraaie schilderachtige afbeelding van een vrouw met Zuid Europese trekken. Daarnaast komt de bloesem van de bittersinaasappelboom, een boom waar andere sinaasappelbomen op geënt worden, terug op de omslag en in de vertelling.

Het verhaal speelt zich af in de provincie Agrigento. We volgen drie vrouwen; Carlotta, Nardina en Sabedda die verbonden zijn door een familiegeheim. Het speelt zich af in de periode van 1924 tot en met 1965. Ze leven in een wereld waarin mannen voor hen willen kiezen, iets waarover zij als vrouw anders denken.

Het boek is opgedeeld in tien delen, waarbij elk deel voorafgegaan wordt door een cursief gedeelte dat vanuit Carlotta verteld wordt. Het neemt je mee naar het verleden van Nardina en Sabedda. Daarna gaat het verder met het echte verhaal dat opgebouwd is rondom protagonist Carlotta. Ze wil haar roots nader onderzoeken, nadat zij in het notarieel archief een document vindt. We lezen over haar eenzaamheid, afgestudeerd in de rechten, met een vijandige tijdsgeest voor vrouwen die een roeping hadden om bepaalde beroepen uit te oefenen. In 1947 werd namelijk nog steeds door de Siciliaanse rechtbank gehandeld naar 19e eeuwse oordelen waarin het beroep van advocaat uitsluitend voor mannen was weggelegd. Altijd plaats te moeten maken Voor mannen voelt voor haar als een veroordeling.

In 1924 hebben mensen geen gemakkelijk leven en hebben ze hun blik op het verleden gericht. “Beter het slechte dat je kent dan het goede dat je niet kent.” Nardina wil onafhankelijk zijn en studeren, maar valt voor de liefde en raakt verstrikt in een web van leugens en bedrog, wat haar leven beïnvloedt. Nardina wilde voor haar dochter wat haarzelf niet lukte; studeren, haar stem laten horen, voorbereiden op een nieuwe wereld en uit vrije keuze beslissingen nemen. Sabedda groeit op als dochter van een arme pachter met Stefano, zoon van een rijke landeigenaar die haar als zijn bezit beschouwt. Zij is ongeremd en neemt haar lot in eigen hand.

Als bittere sinaasappels is een complex verhaal, dat langzaam op gang komt. De opkomst van het fascisme en de maffia worden terloops verweven in het boek. De onthulling van Carlotta’s afkomst laat lang op zich wachten, maar een oplettende lezer heeft het al in een vroeg stadium door. Met spitsvondige dialogen laat Palminteri je genieten van vrouwen die rap van de tongriem gesneden zijn en anderen van repliek dienen met hun weerwoord. Hun macht uit zich door dingen niet lijdzaam te ondergaan, te zwijgen en het tonen van onafhankelijkheid als het niet verwacht wordt.

Met bloemrijke taal houdt de auteur de lezer bezig die het beschrevene voor zich ziet. Twee nonnen die in de brandende hitte achter een gammele bus aan sjokken, een rozenkrans biddend. “Hun boezem net een tas met geweerpatronen die om hun nek hing.” Als je een beelddenker bent, zie je dit voor je en geniet je van dit soort zinnen die de sfeer van die tijd weergeven als een bus de helling niet opkomt. Door het verhaal heen worden Siciliaanse woorden gebruikt, waarvan achterin het boek een verklarende woordenlijst is opgenomen. Wat erg verwarrend is, is dat er meerdere namen voor personages gebruikt worden. Het boek heeft een erg klein lettertype, wat niet fijn leest. Voor deze aangrijpende, ontroerende roman moet je wel even gaan zitten. Het is niet een boek dat je achter elkaar uitleest, maar waarvan je geniet van het mooie geschreven proza als je daar liefhebber van bent.

Als bittere sinaasappels is een mooie literaire roman met krachtige vrouwen en hun familieproblemen.

Deze recensie verscheen eerder op Boeken-cast.nl