Einde van het leven voor jong en oud

Walter van den Broeck heeft met De vreemdelinge een roman geschreven over het ouder worden en de zin van het bestaan. Zelf is hij met zijn 74 jaar en een uitgebreid oevre op zijn naam ervaringsdeskundige en laat hij blijken goed te weten waar hij het over heeft.

Hoofdpersoon in het boek is Bram de Landsheer, een boekhandelaar in ruste. Hij blikt terug op zijn leven en beseft dat hij zijn langste tijd heeft gehad. Echt blij wordt hij er niet van en zijn beschrijving van de teloorgang van de boekenwereld en het gedoe met ebooks is een treurig relaas van een teleurgestelde oude man die amper met zijn tijd is meegegaan. Het roept in eerste instantie irritatie op maar uiteindelijk realiseer je je hoe pijnlijk precies Van den Broeck deze manier van denken over het verleden heeft beschreven.

Nu heeft Bram de Landsheer niet eens zo heel veel om over te klagen. Zijn boekhandel heeft tenminste overleefd en bovendien heeft één van zijn  zoons de winkel overgenomen. Maar het gevoel van ouder worden en overbodig raken komt pas echt goed binnen wanneer zijn zoon bij veranderingen en belangrijke beslissingen geen beroep meer doet op de ervaring van zijn vader, hem niet meer nodig heeft.

Ook thuis gaat het niet even soepel. Zijn vrouw wil, nu ze niet meer hoeven te werken, gaan reizen, maar Bram vindt lezen al een manier van reizen en trekt zich terug in zijn boeken. Gelukkig ontmoet hij gelijkgestemden, studiematen van vroeger waarmee hij in de kroeg lid wordt van de  ‘Koninklijke Kamer van Reflectie en Consideratie’. Maar ook daar is het besef dat het echte leven grotendeels voorbij is: "We leven te lang. Wij beleven alles al voor de tweede of derde keer. We leven niet meer, we overleven onszelf. Genetisch hebben we onze plicht gedaan. We kunnen bijgevolg gemist worden."

Een groot verdriet is het ontbreken van dochters of kleindochters in Brams gezin. Als zijn jongste kleinzoon Dries verliefd lijkt te raken op de mooie en hyperintelligente Tess, een dochter van zijn laat getrouwde kroegmaat Morris, begint er weer hoop te gloren. Cruciaal is de scène waarin Bram glimlachend getuige is van een heftige discussie over een boekfragment door de beide jongelingen, een botsing tussen emotie en verstand. Het is een voorbode voor de rest van het boek, waarin bij Tess de ratio overheerst.

De senioren komen voorwaardenscheppend in actie om de natuur een handje te helpen. Alles wordt gedaan om de kans op vrouwelijk nageslacht te vergroten. Maar Tess is hard to get en laat zich niet manipuleren. Emotioneel raakt ze in de knel en vlucht.

Is het eerste deel van het boek nog ontroerend in zijn verfijnde beschrijving van het ouderdomsproces, het tweede deel is beduidend minder overtuigend. Het verhaal verliest zijn subtiliteit en loopt uit op een ongeloofwaardige en bizarre finale. En dat levert een onbevredigend gevoel op. Tess blijft een vreemdelinge waarop ook Van den Broeck onvoldoende grip heeft kunnen krijgen.