Betrokken Bessems

De toeslagenaffaire, de strategie tijdens de coronapandemie en de uitslag van de verkiezingen. Al deze onderwerpen raken aan de basis van onze samenleving: discussie over de Grondwet en de rechtsstaat. Journalist Kustaw Bessems gebruikt deze en heel veel meer actuele voorbeelden om in Stuurloos een interessant en urgent pleidooi te houden voor een betere samenleving. Zijn boodschap: we moeten hoger mikken en niet fatalistisch of cynisch worden.

Bessems heeft als columnist en redacteur voor een landelijke krant veel ervaring op het politieke terrein. Dit zie je in het boek terug. Hij gebruikt (politieke) voorbeelden om heldere, door bronnen onderbouwde argumentatie te verduidelijken. In het boek behandelt Bessems verschillende oorzaken voor de problemen in de samenleving: het feit dat wetten niet getoetst kunnen worden aan de Grondwet, de verdwenen balans tussen gelijke machten (de burger staat op informatie- en invloedachterstand), de te grote focus op efficiency en de afwezigheid van echte tegenspraak.

Hij doorspekt deze zware onderwerpen met enige (soms ironische) humor. Daardoor kun je als lezer af en toe lachen om de absurditeit van zaken ondanks dat het boek grote maatschappelijke problemen beschrijft. Een voorbeeld:

'Doe me een plezier: visualiseer een kloof, in een gebergte. Maak de kloof die je je hebt voorgesteld nu twee keer zo breed. Maak nu de ene kant van de kloof vijfhonderd meter hoger. En de andere kant van de kloof vijfhonderd meter lager. Nu zie je ongeveer de verhouding beleid-uitvoering voor je.'

Soms wordt Bessems verhaal nog urgenter door de werkelijkheid. Zo geeft hij een 'angstaanjagend voorbeeld' over de bedreigingen van onze rechtsstaat. Hij citeert daarin Dick Schoof, in het voorjaar van 2024 de hoogste ambtenaar van het ministerie voor Justitie en Veiligheid. Die toetst wetten vooral op juridische haalbaarheid en verwijst bij een eventueel bezwaar naar het Europees Hof. Er is dus geen sprake van een toetsing op de waarden die de Grondwet als bescherming voor de burger moet waarborgen. Geen probleem volgens Schoof, wel een (overtuigend onderbouwd) probleem volgens Bessems. Een kleine twee maanden verder en deze ambtenaar is de premier.

Dit boek is een praktische uitwerking van Bessems boodschap. Het boek signaleert welke verbeterpunten er liggen, voor iedereen, en in het laatste deel welke oplossingsrichtingen er mogelijk zijn. Dit deel blijft enigszins aan de oppervlakte. Gezien de diepgang van de analyse mis je hier een nadere uitwerking van de aangedragen oplossingen.

Maar in het hele boek proef je de betrokkenheid van Bessems. Die verwoordt hij zelf als volgt: 'Ik denk – tegeltjeswijsheid-alert – dat een samenleving een nooit te vervullen belofte is die je toch elke dag maar moet proberen waar te maken.' Het is te hopen dat Schoof en alle andere bestuurders deze les in hun oren knopen.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een ongezellig boek' en 'Lees een waar boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.