Enkelvoud geworden

Carolien Spaans stelde zichzelf toen Doet sneeuw pijn verscheen de vraag of haar grote droom – ze noemt het zelf haar levensdoel – om een boek uit te geven ook zou zijn vervuld als haar man twee jaar eerder niet was omgekomen bij een noodlottig ongeval tijdens een skivakantie met collega’s. Wrang genoeg moest ze concluderen dat ze dan geen verhaal te vertellen had gehad. In meer dan een opzicht heeft ze haar debuut aan hem te danken. Toen ze na Jeans dood een medium bezocht vertelde die haar dat hij graag wilde dat ze het boek schreef. Hoewel ze sceptisch is over dit soort uitspraken die ook ter plekke verzonnen kunnen zijn, gaf dit haar het laatste zetje. Zo kwam voor haar, voor de lezer en zeker ook voor hun zoontje Lucas toch iets moois voort uit deze vreselijke gebeurtenis die haar leven veranderde.

In het boek blik Spaans terug op haar leven met Jean. Ze vertelt hoe ze hem leert kennen, dat ze zo erg in de war is door de heftigheid van haar gevoelens voor deze knappe vent met sympathieke ogen dat ze het na twee weken spontaan uitmaakt en dat ze uiteindelijk toch niet zonder elkaar blijken te kunnen. Ze nemen een hond en een kat, komen er voor hun huwelijk al achter dat ze het menen als ze elkaar ‘in voor- en tegenspoed’ beloven, en besluiten dat ze samen het grote avontuur van het ouderschap aan durven te gaan.
Het is te merken dat Spaans journalist is. De korte hoofdstukken in haar boek doen door de toegankelijke schrijfstijl en de scherpe humor denken aan columns. De goed gekozen hoofdstuktitels en eenregelige hoofdstukken toveren regelmatig een lach op je gezicht. Ondanks het zware onderwerp vlieg je door het boek heen. Het liefdesverhaal van Carolien en Jean is aandoenlijk en komt nog beter binnen doordat je vanaf het begin weet dat dit sprookje geen gelukkig einde heeft. Toch voelt het ook een beetje ongemakkelijk om over intieme momenten uit hun leven te lezen. Bij vlagen is het boek wel erg zoetsappig.

Hoewel de columnachtige stijl veel voordelen heeft, zijn er ook twee grote nadelen. Het verhaal voelt erg fragmentarisch. In plaats van een doorlopend, chronologisch verteld verhaal krijg je puzzelstukjes van momenten. Het boek is daarnaast natuurlijk geschreven na Jeans dood en het is op sommige momenten ook duidelijk achteraf verteld – Spaans laat regelmatig doorschemeren dat er iets met Jean gebeurd is en verwerkt onschuldig lijkende opmerkingen over sterven in het verhaal – maar in de tegenwoordige tijd en soms komt het verleden daarom over als het heden, bijvoorbeeld als Spaans zegt dat al Jeans meubels weg zijn. Omdat hij overleden is en Spaans er haar eigen plekje van wilde maken, denk je. Omdat ze nu ook inspraak heeft in de inrichting van hun huis, blijkt. Dat is verwarrend, hoe goed gekozen de vorm verder ook is.

Zoals er voor Spaans een leven is voor Jeans dood en een leven erna, bestaat het verhaal ook duidelijk uit twee delen. Halverwege het boek verandert alles. Jeans plotse overlijden door een val in een gletsjer en Spaans’ rouwproces zijn realistisch en herkenbaar beschreven. Het is geen fraaie filmversie, maar de rauwe realiteit. Dat ambtenaren in Zwitserland moeilijk doen of willen profiteren van haar verdriet. Dat ze na tien minuten de kamer waar Jean opgebaard ligt moet verlaten omdat er nog iemand verongelukt is en zijn familie nu aan de beurt is.
Iedereen die wel eens een dierbare heeft verloren zal zich herkennen in de bevreemdende ervaring dat het leven doorgaat en er nog steeds kleine drama’s zijn terwijl tegelijkertijd de pijn van het verlies zwaar op je drukt. Dat het in dit geval om een jonge man gaat die zo onverwachts uit het leven wordt weggerukt en die een baby van een paar maanden oud achterlaat, maakt het nog heftiger. Desondanks wordt het nergens een jankverhaal. Spaans benadrukt in interviews ook steevast dat ze niet zielig is en het boek is duidelijk niet bedoeld om medelijden op te wekken. Ze slaat zich erdoorheen, laat zien hoe ze de draad weer oppakt en hoe ze het verdriet een plek geeft en maakt het boek wat lichter door ook in het tweede deel van het boek ruimte te maken voor humor. Daardoor raken mooie zinnen en wrange constateringen als “Mijn slaapkamer. Mijn kind. Mijn bed. Ik ben enkelvoud geworden.” je des te meer.

Met de vraag uit de titel wordt Spaans al drie jaar geconfronteerd: doet het veel pijn om in een gat te vallen en bedekt te worden met een pak sneeuw? Is dat pijnlijker dan alleen achterblijven? Het antwoord op die eerste vraag zullen we nooit te weten komen, tenzij ons hetzelfde overkomt als Jean. In de tweede vraag krijg je inzicht door deze roman. Doet sneeuw pijn is een boek dat pijn doet, op een goede manier.