Slavernij technisch benaderd

Beweren dat Piet Emmer iets van de Europese slavernijgeschiedenis afweet, is het understatement van de week. De emeritus hoogleraar heeft tal van publicaties op zijn naam staan over migratie en de Nederlandse verhouding tot slavernij. Zijn stem was vaak te horen in kranten en op de televisie als het over een van Nederlands minder fraaie hoofdstukken uit het verleden ging.

Zijn nieuwste boek, De geschiedenis van de Nederlandse slavernij in een notendop, uitgegeven door Prometheus, doet exact wat het belooft volgens zijn titel: een beknopt overzicht geven van de Nederlandse betrokkenheid in de slavernijgeschiedenis, van ontstaan tot afschaffing.

In vier korte hoofdstukken beschrijft Emmer waar de slaven vandaan kwamen, waar ze naartoe gingen en de impact van de afschaffing van de slavernij. Hij heeft ook nog een hoofdstuk veil voor het hedendaagse slavernijdebat, dat zich nestelde in de slipstream van de Black Lives Matter-beweging.

Het boek is, gezien het onderwerp, vrij technisch. Het houdt zich aan de wetenschappelijke en economische feiten zonder enige luchtigheid. Emmer benadert zijn onderwerp met de nuchterheid van een laborant, compleet met cijfers, grafieken en tabellen, wat gezien het onderwerp soms ietwat ongemakkelijk kan worden. Hij laat geen kans onbenut om duidelijk te maken dat ook de Afrikanen zélf een vinger in de pap hadden bij de slavenhandel, naast de Arabieren. Bij momenten lijkt het wel dat Emmer, vergezeld van officiële documenten uit die tijd, de rol van Nederland in de slavenhandel bijna minimaliseert. Er is ook aandacht voor de economische gevolgen van de afschaffing van de slavenhandel, meer dan voor bijvoorbeeld de ontberingen die vele slaven moesten doorstaan op weg naar hun werkplek in de Zuid-Amerikaanse plantages.

De nuchtere analyse maakt plaats voor een meer persoonlijke benadering in het laatste deel, dat gaat over het hedendaagse slavernijdebat. Emmer windt zich duidelijk op en er zijn bladzijden waar de frustratie vanaf spat. Het hoofdstuk is een stijlbreuk met de overige drie delen en het neutrale taalgebruik gaat overboord. Je zou kunnen zeggen dat deel vier één lang opiniestuk is. Het begrip ‘politiek correct’ valt meermaals.

Als je als lezer op zoek bent naar naakte feiten over de Nederlandse slavernijgeschiedenis, zonder enige franje, dan zit je met dit boek gebeiteld áls je het laatste hoofdstuk even buiten beschouwing laat. Wil je naast bijleren ook nog een beetje luchtigheid, dan is het beter dit boek te laten liggen. Zowel de stijl als het onderwerp lenen zich daar niet toe.