Een eindeloze lithanie

Dit is het tweede boek dat Coetzee schreef en niet zijn debuut zoals abusievelijk staat vermeld bij de introductie van dit boek op Hebban. Zijn eerste boek is Schemerlanden.

In de biografie van Coetzee door Kannemeyer worden ettelijke pagina's geweid aan dit boek, aan de betekenis ervan en hoe het ontsnapte aan de censuur.

In het hart van het land. De titel zegt het al. Coetzee schrijft over het platteland van Zuid-Afrika waar hij dierbare herinneringen aan heeft. Als kind bracht hij veel vakanties door bij zijn grootouders die een boerderij bezaten in de Karoo. Als kind zag hij alleen de prettige kanten van het leven op de boerderij maar nu hij als volwassene terugkijkt op die tijd wordt het beeld veel genuanceerder.
Coetzee beschrijft als het ware het leven van de Afrikaanse Boer. Zijn christelijke levenshouding, zijn calvinistische en benepen leefwijze, zijn schijnheiligheid en huichelarij. De schrijver vertelt over de apartheid en over de feodale omstandigheden op het platteland.
Naast de liefdevolle herinneringen aan zijn onbekommerde jeugdvakanties zijn er nu ook de gedachten aan een vreugdeloos bestaan dat ogenschijnlijk tot niets leidde. Vreugdeloos en zinloos.
Althans, zo las ik het boek. Het is me een raadsel waarom Coetzee dit boek schreef. Wat beoogde hij ermee? Was het bedoeld als zoveelste aanklacht tegen de samenleving? Als dat zo is dan heeft hij dat later duidelijker en overtuigender gedaan. Moest hij het nu zo verhuld doen vanwege de strenge censuurregels? Ik weet het niet.

In het hart van het land is in geen enkel opzicht een prettig leesbaar boek. Afgezien van de eindeloze troosteloosheid die Coetzee beschrijft, is de stijl regelmatig vrijwel onleesbaar. Begrijp me goed, technisch kun je de woorden en zinnen lezen maar inhoudelijk......
Twee voorbeelden:
Blz 45-46
Woorden zijn pasmunt. Woorden vervreemden. Taal is geen medium voor begeerte. Begeerte is extase, niet iets dat wordt omgewisseld. Taal is het begeerde slechts meester door het te vervreemden. Hendriks bruid, met haar sluwe hindenogen en haar smalle heupen, is pas in woorden te vatten als de begeerte bereid is zich te wijzigen in de nieuwsgierigheid van de toeschouwer. De extase van de begeerte in het medium taal leidt tot manische catalogiseerdrift. Ik worstel met de spreekwoorden van de hel.

blz 46-47:
Een factor, ik doe alleen in tekenen. De werkelijke vraag is of het feit dat ik deze dingen weet er niet des te sterker op duidt dat mijn vader ze niet weet, en bijgevolg waarom de gloeiende bolster van zijn hart, die zwelt van afgunst in zijn cel, niet uiteenspat. Ik pak op en snuffel en beschrijf en laat weer vallen, ik ga van onderdeel naar onderdeel en nummer gestaag het universum met mijn woorden; maar wat heeft hij voor wapens om de draken der begeerte op afstand te houden?

Zou de schrijver de illusie hebben gehad dat de lezer hem nog kon volgen? Verplaatste hij zich ooit in de lezer?
Ik heb het lezen van dit boek ervaren als een Tantaluskwelling. Toch heb ik het gelezen omdat ik Coetzee een buitengewoon intrigerend man vind die ik beter wil leren kennen.
Ik weet echter niet of ik na het lezen van dit boek een stapje dichterbij gekomen ben. Misschien is dat ook wel helemaal niet de bedoeling van de schrijver.