Een indrukwekkend maar moeilijk te doorgronden boek

Michel Krielaars, redacteur boeken bij de NRC las het boek uit in drie dagen. At hij niet? Sliep hij niet?
Ik heb er vijf weken over gedaan. Moest de leentermijn zelfs verlengen wat eigenlijk nooit nodig is.
Om het oneerbiedig te zeggen: ik vond het taaie kost maar omdat op elke bladzijde de bittere noodzaak tot schrijven voelbaar was, las ik stug door. Weliswaar met onderbrekingen omdat ik regelmatig de concentratie verloor, maar steeds weer een stukje verder.

David Grossman is een bekende Israëlische schrijver. Hij voltooide dit boek in 1984. Hij had er anderhalf jaar over gedaan en schreef 16 uur per dag. Sommige delen herschreef hij 14 keer.
Pas in 2007 verscheen de Nederlandse vertaling, van de hand van Hilde Pach. Hulde aan de vertaalster!
Zie: liefde is zijn tweede boek.

Het werk bestaat uit vijf delen, waarvan het laatste het kortste is, een nawoord.
Ik begin met het nawoord omdat het eigenlijk een goede inleiding tot het boek is.
Het nawoord is ontleend aan een interview op 4 september 1990.
De titel is Momik, dat ben ik. Ondertitel : Ik moest dit verhaal vertellen.
Momik is de hoofdpersoon in dit boek. Grossman vereenzelvigt zich dus met hem zonder dat dit duidelijk is in de tekst van het boek zelf.
Grossman vertelt over de noodzaak om te schrijven over de Shoah. Niet om te oordelen maar om te begrijpen.
De concrete aanleiding tot het schrijven was de toevallige kennismaking met Bruno Schulz, een Pools/Oekraïens kunstenaar die leefde van 1892 tot 1942. Zijn leven en lot grepen Grossman zeer aan. Hij vertelt daarover.

In het eerste deel wordt verteld over Momik, een negenjarig jongetje. Hij woont in Jeruzalem en het jaar is 1959. Hij hoort voor het eerst het woord "nazibeest" en zijn fantasie gaat met dit woord aan de haal. We volgen zijn handel en wandel. Tevens komt zijn opa, Ansjel Wassermann, eindelijk aan in Israël. een verwarde man van wie we nu zouden zeggen dat hij een chronische posttraumatische stressstoornis had. Dat laatste wordt duidelijk in deel drie.

Deel twee heet Bruno en gaat over voornoemde kunstenaar. Dit deel vond ik het moeilijkst te doorgronden. Bruno verandert in een zalm en de inmiddels volwassen Momik is getuige van een zeer lange monoloog van de zee. De zee als personage. Dit deel speelt zich af in 1981.

Deel drie heet Wassermann. Hij is de opa van Momik. In het jaar 1943 is zijn gezin gedeporteerd naar een vernietigingskamp. Moeder en kind worden gedood, vader belandt bij de kampcommandant en er ontwikkelt zich een buitengewoon interessant en spannend gesprek tussen die twee. Een gesprek dat maanden aanhoudt.

Deel vier heet De complete encyclopedie van het leven van Kazik en behelst vele lemma's over de meest uiteenlopende onderwerpen. In dit deel worden flardsgewijs de gesprekken tussen Ansjel Wassermann en kampcommandant Neigel voortgezet.

Het kan niet anders of Grossman heeft veel voorwerk gedaan. Het is een buitengewoon erudiet boek geworden en de schrijver beschikt niet alleen over veel feitenkennis maar getuigt ook van diep psychologisch en wijsgerig inzicht.
Daarnaast is het niet alleen een wrang boek maar de schrijver doorspekt zijn betogen ook met humor.
Zijn magisch-realisme deed me soms denken aan Murakami.

Ik heb niet genoten van dit dit boek maar ik was diep onder de indruk, zowel van de thematiek als van de grenzeloze creativiteit van David Grossman.