Een nostalgisch gevoel van gemis

Auteur: Maud Vanhauwaert
Uitgeverij: Das Mag
Jaar uitgave: 2023
Aantal pagina’s: 246
Coverontwerp: Jelle Jespers
ISBN: 978-9493320093

Mijn volledige recensie kan je hier lezen (link ook via bio): http://looneybooks79.blog/2024/03/29/tosca/

Toen enkele weken geleden de titels van de boeken op de shortlist van de Libris Literatuurprijs bekend werden zag ik plots een naam staan van een boek waar ik tot op dat moment nog niet over had gehoord: Tosca van dichteres Maud Vanhauwaert. Intussen heb ik al geleerd dat boeken die worden geprezen en kans maken op een literatuurprijs vaak aanraders zijn, vooral als het gaat over een literair debuut. Dus toen ik deze week op zoek was naar een boek in de boekhandel (want ik had niks maar dan ook niks bij om te lezen en geef toe: dat kan toch niet?) zag ik dit boek en ik dacht: let's go for it! Ik laat me al eens graag verrassen op literair vlak! En ik moet eerlijk zijn: geen moment spijt van gehad dat ik dit boek kocht!

Het boek begint met een quote van Russisch auteur Vladimir Nabokov (die we vooral kennen van Lolita) waarin hij verklaart wat de Russische term 'Toska' betekent. Het woord heeft geen echte vertaling en kan alleen maar verklaard worden als een gevoel van nostalgie, een gevoel dat je iets mist en dat frustreert je. En dat is echt letterlijk wat dit boek beschrijft: een frustrerend gevoel van gemis. En dat is in heel wat elementen in het boek terug te vinden. Maar het boek is ook een relaas over trauma en over een toxische relatie tussen twee vrouwen die elkaar vinden maar waarbij de vriendschap maar van één kant lijkt te komen.

May Solovjov is professor vertaalkunde aan de universiteit en samen met haar vrouw Lou en hun kat Machu Picchu leeft ze op een appartement in de stad. Ze heeft onlangs het werk van een Russische dichteres in het Nederlands vertaald en daar een lezing over gegeven en op die lezing ontvangt zij een tekening van zichzelf, waarop ze meer op haar vader lijkt dan op zichzelf. En dat raakt haar. Maar de persoon die de tekening achterliet, daar heeft ze geen informatie over. Tot ze enkele dagen later een mailtje ontvangt van een Aline Verstraeten die ernaar verwijst. En dan begint een raar jaar voor May. Het contact tussen haar en Aline breidt uit naar mails en dan een eerste ontmoeting en plots is Aline alom aanwezig in het leven van May en Lou, zwaar tegen de zin van die laatste. Want Lou probeert al jaren zwanger te worden maar dat lijkt nooit te lukken en dat frustreert haar uitermate. Als ze dan ook nog eens merkt dat May meer bezig is met de intense en heel introverte Aline weegt dit zwaar op de relatie tussen beide vrouwen. Er ontstaat een soort driehoeksverhouding waarbij het integere meisje zich binnendringt in het leven van May.

May is dan ook tot alles bereid om Aline te helpen want mondjesmaat komt May het verhaal te weten van het jonge meisje, dat beweert in gevaar te zijn maar daar niks over wil vertellen. Met brieven, mails en tekeningen wordt haar levensverhaal duidelijk en ook heel langzaamaan begint ze haar uitleg te vertellen, maar ook allemaal in kleine stukjes. Nachtenlang onderhoudt May het contact met Aline. Er ontstaat een zekere machtsshift. Waar Aline eerst het heel integere bange, met angstaanvallen getergde meisje werd wordt zij naarmate zij meer in Mays leven dringt sterker, alsof ze de energie wegzuigt en daardoor May zelf verandert in een bange vrouw die constant op de tippen van haar tenen loopt, dingen verzwijgt en op de rand van angstaanvallen dreigt te staan.

Als Aline dan ook nog eens geen hulp wenst van de nodige instanties, kruipt er ook nog twijfel bij May binnen. Ze begint zich af te vragen of Aline geen pathologische leugenaar is en alles heeft verzonnen om zichzelf belangrijker te maken voor haar. Maar intussen is Aline, die flirt met de dood, zodanig in haar leven verweven dat ze geen manier vindt om het contact te verbreken. En het duurt niet lang eer alles uitmondt in een mogelijks rampzalige climax.

Dit boek is opgesteld als één lange brief aan Daniël, haar uitgever, aan wie May eigenlijk beloofd had een boek te schrijven over haar vader en diens afkomst. En hoewel dit verhaal over de toxische relatie gaat tussen twee vrouwen en over het verlies van moederschap kan je tussen de lijnen van dit verhaal toch de relatie ook lezen die May had met haar vader die uit Rusland vluchtte in de tijd dat het nog volop Koude Oorlog was en die vanuit Parijs artikels publiceerde tegen de Sovjet regering, daar zijn vrouw leerde kennen waarmee hij dan naar België verhuisde, waar hij verzandde na de val van het Communisme en uiteindelijk stierf en een vrouw en dochter achterliet.

Maud Vanhauwaert is dichteres en publiceerde eerder al dichtbundels maar dit is haar literair debuut. Maar het mag je niet verrassen dat in het boek geregeld ook een gedicht verschijnt en dat er vaak verwijzing is naar gedichten (die zogezegd van Mays vader afkomstig zijn). Persoonlijk ben ik niet zo goed in gedichten interpreteren maar degene die Maud hierin schreef passen heel goed bij het verhaal (met kleine verwijzingen zelfs naar gebeurtenissen in het boek) en zijn dan ook heel leesbaar.

Ik wil ook een klein woordje uiten naar de vormgeving van het boek... Van de manier waarop de titel werd opgesteld op een sobere witte cover tot zelfs het kleine detail in het boek waarbij de bladzijde aanduiding almaar afzakt alsof het boek zelf aftelt naar een climax. (de eerste bladzijde staat het cijfer helemaal bovenaan en dat zakt geleidelijk aan af tot helemaal onderaan de pagina). Dit soort kleine dingen zijn voor mij food for thought en ik hou daar wel van.

Uiteindelijk wil ik nog zeggen dat van mij Maud met dit boek zeker de Libris Literatuurprijs winnen! Ik las het boek in één ruk uit en ik kan sindsdien niet stoppen met eraan denken! Het blijft nazinderen, het hakt er echt goed in en blijft hangen! Van mij is dit persoonlijk tot nu toe een 2024 favoriet!