Nog steeds heel actueel

In diverse fictieve romans waar het hoofdpersonage tijd doorbrengt in de natuur, kwam er een verwijzing naar het boek ‘Wandelen’ van Henry David Thoreau. Zijn ode aan de natuur bleek telkens een grote inspiratiebron voor een personage uit de roman of de auteur van het boek.
Als ik tot slot ook in de biografie van Lindbergh lees dat dit essay een grote invloed uitoefende op deze luchtvaartpionier en wetenschapper om zich meer in de natuur terug te trekken, dan staat mijn besluit vast. Het wordt tijd om dit boek te lezen.

Ik moet bekennen dat ik 20 jaar geleden een volledig andere recensie zou geschreven hebben. De laatste jaren kijk ik met een andere blik naar de wereld en de maatschappij. De ver-economisering, de robotisering en de ont-menselijking op àlle gebieden zorgen ervoor dat ik me steeds meer terug trek in een kleine wereld, waardoor ik de wereld nog meer vanop een afstand bekijk. Zo aanschouw ik de samenleving met nog meer ontsteltenis.
Achteraf gezien, blijkt dit een uitstekend uitgangspunt om het essay ‘Wandelen’ te lezen.

Thoreau schreef dit essay in 1862. Het is frappant dat zelfs toen al de economie en de industrie de mensen in een wurggreep hielden, en dat de mensen bijgevolg het vermogen om te wandelen (of trager te leven) steeds meer ontnomen werd.

"Thoreau wandelt omwille van het wandelen. Daarmee is wandelen dé manier om je te ontworstelen aan het knellende korset van de economie, waarvan ons dagelijkse reilen en zeilen is doortrokken."

Het boekje bestaat uit drie delen. Het eerste deel is een interpretatie van het essay, geschreven door Norbert Peeters. Hierin licht hij bepaalde begrippen uit het essay toe, zoals wildernis, wildheid, natuur en cultuur. Hoewel sommigen deze analyse als een meerwaarde kunnen beschouwen, doet het voor mij afbreuk aan de waarde van het essay.
Ik wens het essay gevoelsmatig te benaderen, net zoals Thoreau het geschreven heeft. Een filosofische analyse waarbij elk woord gewikt en gewogen wordt, gaat voorbij aan het algemeen gedachtegoed.

Het tweede deel omvat het essay zelf en leest veel vlotter. Wandelen is zo essentieel voor Thoreau, dat het niet enkel zijn gezondheid dient, maar het ook in de nodige levenslust voorziet, zoals luchtigere en zonnigere gedachten.
Omwille van het weldadige van de natuur pleit hij voor de herwaardering van het natuurlandschap, in plaats van een uitbreiding van het cultuurlandschap, waarbij bossen niet langer gekapt en moerassen niet langer droog gelegd worden.
Het 3de deel omvat een korte naschouwing.

Het is heel ontnuchterend om vast te stellen dat de wereld in wezen weinig veranderd is in al die tijd. De economie bepaalt de maatschappij en het individuele leven. Toen al en nu nog steeds. Hoe groot de pogingen van enkelingen of groepen ook moge zijn om een andere drijfveer, een andere vibe te laten heersen.

De vraag naar de herwaardering en het respect voor de natuur is helemaal niet nieuw. Maar het permanent plaatsen van de economie op een pronkstuk maakt dat het probleem bijzonder urgent is.

Zoals Thoreau het formuleert: "Het hoogste waarnaar we kunnen reiken, is niet kennis, maar ontvankelijkheid voor wat begrepen wil worden."