Leven in dienst van de R.K. missie

De journalist en antropoloog Mar Oomen schreef het goed gedocumenteerde boek 'Missievaders' over het leven van haar vader en grootvader, die beiden hun leven in dienst van de missie van de Rooms Katholieke Kerk stelden. In het boek worden zoals je van een antropoloog mag verwachten allerlei verbanden gelegd tussen grote gebeurtenissen in de geschiedenis en de afzonderlijke levens van beide personen, waarbij de schrijfster ook haar eigen herinneringen aan haar vader en grootvader een plaats geeft. Mar Oomen heeft een onderhoudende manier van vertellen en dat maakt dat je het boek geboeid en in één adem uitleest ondanks de soms grote tijdsprongen. De schrijfster heeft veel onderzoek gedaan naar het missieverleden van de Rooms Katholieke Kerk en hiervoor allerlei archieven door heel Nederland nagespeurd rond het religieuze en medische koloniale verleden zoals zij in haar nawoord en verantwoording beschrijft. Zelfs de ziekenhuizen waar haar vader en grootvader in Indonesië, Tanzania en Ethiopië werkzaam waren, werden door haar bezocht om zo een beeld te krijgen van de nagelaten erfenis van haar familie in die landen, waarbij zij ondertussen ook zelf in het reine wilde komen met haar eigen familiegeschiedenis. In het boek zijn diverse foto’s opgenomen uit het familiearchief van de familie Oomen, die een goed beeld geven van de beschreven gebeurtenissen.

MIssievaders beschrijft eerst het leven van Janus Oomen, die met zijn vrouw Stans en twee kleine kinderen in 1933 als missiearts vertrekt naar het missieziekenhuis in Tomohon op Celebes. Het echtpaar werd hiertoe geïnspireerd door het lezen van het boek van dr. Albert Schweitzer, die zelf op 30-jarige leeftijd nog begon aan een studie medicijnen en in Gabon een zendingsziekenhuis startte. Janus en Stans wilden ook zelf hun leven in dienst stellen van het geloof en de samenleving. De grootste drijfveer lag echter in hun Rooms-katholieke geloof en door 'goede werken' te doen en een voorbeeldig katholiek leven te leiden wilden ze hun arme naasten in het toenmalige Nederlands-Indië winnen voor het katholicisme. Het past in het geschetste tijdsbeeld dat het echtpaar daarbij hun eigen opvattingen superieur achtten en deze opvattingen probeerden over te dragen op de bevolking en de reeds aanwezige zusters in het ziekenhuis. Van deze gevoelens van superioriteit getuigen dan ook opmerkingen in het boek zoals:

"Hoe ze ook hun best deden 'binnen te dringen in de Minahassische samenleving en vrienden te krijgen' zoals Stans het later zou zeggen, gelijkwaardig werden de contacten met de plaatselijke bevolking natuurlijk nooit" (blz. 65)

“Hij (Janus) was het archetype aan het worden van de ontwikkelingswerker, die door de weldoenersmantel die hij heeft aangetrokken zich niet bewust is van zijn koloniale superioriteitsgevoel”. (blz. 162)

In maart 1942 vallen Japanse troepen het eiland Java aan en wordt ook de familie Oomen geïnterneerd in de Jappenkampen. Schrijnend is de situatie vooral voor de oudste twee jongens uit het gezin als ze worden gescheiden van hun moeder en alleen moeten zien te overleven in een mannenkamp. Wanneer de oorlog ten einde is, is ook de situatie in Nederlands-Indië drastisch gewijzigd en blijkt de hoop op het opnieuw oppakken van het missiewerk ijdel. Uiteindelijk vertrekt het gezin in 1951 terug naar Nederland en vindt Janus Oomen een nieuwe werkkring bij de VN waarvoor hij het verband tussen voeding en gezondheid gaat onderzoeken in ontwikkelingslanden.

Het is zoon Dries die uit idealisme in de voetsporen van vader Janus treedt, wanneer hij in de jaren ’60 samen met zijn vrouw Pauke en hun kinderen als missiearts vertrekt naar Tanzania om in dat land een op katholieke leest geschoeide gezondheidszorg van de grond te krijgen. Het moet frustrerend zijn geweest dat het opzetten van een preventieve gezondheidszorg en gezondheidsvoorlichting ondanks al zijn inspanningen niet van de grond kwam.

Mar Oomen schetst in Missievaders een eerlijk beeld van de toenmalige missie en haar koloniale houding , die ondanks haar tekortkomingen veel heeft betekend voor de bevolking in die landen. Voor iedereen die geïnteresseerd is in het koloniale verleden van Nederland en in het bijzonder de geschiedenis van missie en zending is dit een lezenswaardig en boeiend boek, waarbij ik moet opmerken dat een uitleg van de katholieke rituelen ontbreekt.



n.a.v. Mar Oomen (2019) Missievaders, Amsterdam
Uitgeverij Atlas Contact


Met dank aan:
Uitgeverij Atlas Contact te Amsterdam, voor het ontvangen van een recensie-exemplaar van het desbetreffende boek.