Redeneren in de stijl van Darwin

Evolutie betekent oorspronkelijk ‘ontvouwing’. Simplistisch gezegd: Iets ontstaat uit iets anders. Het is een onontkoombaar veranderend, zich voortdurend ontwikkelend proces waarin een soort, denk aan een plant, dier of mens, verandert in een andere en gewoonlijk complexere of beter aangepaste vorm.

Matt Ridley toont in zijn De evolutie van alles aan dat evolutie zich overal om ons heen voltrekt en vaker een grotere rol speelt dan de meesten van ons zich realiseren. Vrijwel alles in onze cultuur is aan verandering onderhevig: moraliteit, technologie, geld, religie en economie maar ook geest en persoonlijkheid. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de thema’s die nauwkeurig onderzocht en geverifieerd worden aan de hand van de evolutietheorie.  

Ridley noemt zichzelf een ‘Lucretiaan-epicurist’ en dat zal zonder enige twijfel de reden zijn geweest voor de vele Lucretiaanse quotaties. Ieder hoofdstuk begint met een citaat uit Over de natuur van deze Romeinse dichter (99–55 v. Chr.), die zo stellig het leven na de dood ontkende. Hij was in staat om van wetenschappelijk en filosofisch werk iets poëtisch te maken. Zijn vragen zijn nog steeds hedendaags.

Bij iedere verhandeling probeert Ridley te bewijzen dat er sprake is van een vorm van evolutie. Dit lukt niet altijd even goed, niet alles wordt redelijkerwijs onderbouwd. Het hoofdstuk onderwijs sluit hij af met: ‘Laat het onderwijs evolueren’. Wellicht zag hij zelf in dat hier vooralsnog weinig evolutie aan te pas komt. Veelal kan hij ons overtuigen dat dingen niet gebeuren volgens iemands plan of bewust ontwerp, maar eerder door de interactie tussen mensen in een vorm van selectieve vooruitgang.

Veel tekst, geen afbeeldingen en een grote hoeveelheid namen van vooraanstaande mensen en gewichtige wetenschappers, typeren dit boek. Gelukkig staan ze allen keurig op alfabet in het register, dus laat dit je niet afschrikken. Zeer geschikt voor leesgroepen omdat er waarachtige discussies kunnen ontstaan. Per thema krijgen we diverse inzichten of roept het juist vragen op. Zo stelt Ridley dat we het goede laten evolueren en het slechte zelf doen. Oorlogen zijn besluitvormingen van bovenaf; gebruik van gentechniek is een onverwacht, toevallig fenomeen, geleidelijk ontwikkeld door verschillende mensen met elkaar. Of iedereen gentechniek als iets goeds ziet, is weer een nieuwe discussie die zou kunnen ontstaan. Technologie is niet te stoppen en nauwelijks te sturen. Doen wij het niet, dan doet een ander het wel. 

De evolutie van alles is een erudiet geschreven werk, met veel geschiedkundige waarde. Een waarschuwing is op zijn plaats: de creationisten onder ons –zij die in de schepping geloven- komen bedrogen uit.