De zee blijft roepen

Van Zuiderzee naar IJsselmeer, een bijzonder stuk geschiedenis voor Nederland, waar landelijk gezien niet zoveel aandacht voor is. Eva Vriend maakt dit goed in het boek Eens ging de zee hier tekeer, een zin ontleend aan de beroemde Zuiderzeeballade. Dat er veel te vertellen valt over dit stuk geschiedenis, maakt Vriend waar in dit boek.

Centraal staan vier vissersfamilies uit vier verschillende Zuiderzeedorpen. Waar gemeenschappen als Volendam en Urk vooral bekend staan als gesloten, hebben de dorpsbewoners zeer actief meegewerkt aan het onderzoek voor dit boek. Daarnaast is Vriend ook de archieven ingegaan, waardoor een genuanceerd beeld ontstaat over de besluitvorming rond de Zuiderzee.

De archiefgegevens leiden tot de meest neutrale informatie, dat een goed beeld schetst over de periode en de gedachtengang bij de besluitvorming van de politiek. Vriend citeert regelmatig uit onderzoeken waar stevige conclusies worden getrokken over de toekomst van de oude dorpjes. Zo werd bijvoorbeeld over de bewoners van Urk gezegd eind jaren veertig;

“Gebiedsuitbreiding was niet nodig…Het oude dorp kon beter worden gesaneerd. …De Urkers mochten ook beslist niet naar de fonkelnieuwe polders verhuizen”.

Deze delen van het boek zijn het meest interessant en schokkend. Er werd beslist over de bewoners en niet met de bewoners. Het schetst het beeld van de alwetende overheid, die soms door discutabele onderzoeken beslissingen nam ten koste van de bewoners.

Vriend maakt duidelijk waar de voorliefde voor het varen vandaan komt en hoe de hele visserij nog steeds zo verweven is met de economieën van de oude Zuiderzeedorpen. Het kiezen voor de vier families als leidraad helpt hier zeker bij. Het geeft inzicht in de werking van de visserij en de verdiensten voor bijvoorbeeld vissersknechten. Je begrijpt waarom de vissers ondanks de risico’s kozen voor het vak.

De verwevenheid van Vriend met haar onderwerp heeft gemaakt dat ze soms niet heeft kunnen kiezen tussen alle feiten en feitjes. Dat de opa van Epke Zonderland liever overalls ging verkopen dan visserskielen voegt niks toe aan het boek. Zo had ook meer gekozen kunnen worden welke personages wel wat toevoegden aan het verhaal en welke niet. Het had de leesbaarheid en de impact van het verhaal vergroot.

Kortom Eens ging de zee hier tekeer maakt duidelijk dat het afsluiten en gedeeltelijk droogleggen meer is dan alleen een stuk regionale geschiedenis. Deze geschiedenis verdiende een eigen boek en dat is een waardevolle keuze geweest van Vriend.