Lezersrecensie
De toekomstvoorspelling van George Orwell: Wie het denken van mensen kan beïnvloeden heeft macht.
Ga je dit boek lezen? Besef dan dat dit boek eind jaren ‘40 van de vorige eeuw geschreven is. Je zou je tijdens het lezen namelijk zomaar kunnen vergissen en denken dat het boek recent uitgebracht is. Daarnaast is het ook interessant om je tijdens het lezen voor te stellen hoe de lezer van toen dit boek ervaren moet hebben en wat het boek doet met de lezers van nu.
Het verhaal draait om Winston Smith in de wereld van 1984, wat rond 1949 dus nog de verre toekomst leek, het jaar 1984 leek toen immers nog heel ver weg. Pure sciencefiction was het destijds dus. Nu mag dat boek toen al lovend ontvangen zijn, want vlak na de Tweede Wereldoorlog draaide het leven vooral om de vrees voor de opkomst van het communisme en mensen zullen deze angst in dit boek toen goed hebben kunnen herkennen, maar het is eigenlijk nog steeds interessant, zij het zelfs interessanter, om het verhaal nu in 2020 te lezen. Het levert namelijk ook tegenwoordig heel veel herkenning op.
Zo voelen de technieken die in het verhaal gebruikt worden heel eigentijds en normaal aan. Er worden grote “teleschermen” gebruikt waarmee allerlei soorten vormen van media aan de kijker worden aangeboden, maar die het ook mogelijk maken om de mensen die voor het scherm staan te zien en horen. Voor mensen vlak na de oorlog zou het bijna niet voor te stellen zijn hoe dat er precies uit zou zien en hoe ze dat zouden ervaren, maar met onze huidige techniek vinden wij het bestaan van grote beeldschermen met in- en output heel normaal. Alhoewel de lezer destijds best sceptisch zou hebben kunnen zijn tijdens het lezen, is het verhaal voor ons als huidige lezer heel realistisch, de overheid zou tegenwoordig inderdaad in staat kunnen zijn de bevolking via dergelijke schermen in de gaten te houden, de techniek daarvoor bestaat tenslotte. De lezer van toen zal daarnaast het boek dan ook als een echte sciencefiction gelezen hebben, dat ervaart de huidige lezer vast een heel stuk minder.
Wie het denken van mensen kan beïnvloeden heeft macht. In 1984 van George Orwell wordt daarom wetenschap niet meer als feit beschouwd en wordt er gesleuteld aan de geschiedschrijving zodat er een samenleving met mensen ontstaat die een heel andere “waarheid” ondervinden dan mensen uit eerdere generaties. En dat roept eveneens herkenning op tijdens het lezen in de coronapandemie van 2020. Alhoewel ik de vinger er niet exact op kan leggen voel ik overeenkomsten tussen het boek en het huidige populisme, ook omdat deze samen lijkt te gaan met een afname in het geloof en vertrouwen in feiten en wetenschap en een toename van desinformatie. Want nu, tijdens de coronapandemie, lijkt het aantal mensen dat tot deze groep behoort steeds meer te groeien en komen daardoor mensen steeds meer tegenover elkaar te staan. Uitspraken uit 1984 van Orwell, zoals “2+2=5” komen ook vandaag de dag op Facebook voorbij, verkondigt door iemand van je familieleden, kennissen of vriendengroep, mensen die waarschijnlijk het boek van Orwell niet eens gelezen hebben. Maar als mensen dat met serieuze bedoelingen in de samenleving verkondigen, dan is het geen fictie van Orwell meer, maar werkelijkheid.
De algemene boodschap in het boek van Orwell luidt dan ook dat je alleen macht over alle mensen kunt hebben als je hun denken kunt beïnvloeden. Het verschil is alleen dat in het boek van Orwell het denken van mensen in de samenleving onder controle staat van het regime, in de vorm van mensen heropvoeden en het uitschakelen van mensen die anders denken. Dat zien we ook wel in 2020 terug, kijk maar naar wat er in China met de Oeigoeren gebeurt. Het denken staat tegenwoordig echter bij heel veel mensen wereldwijd onder controle, meestal niet door fysieke mensen in een regime, maar door algoritmes die o.a. sociale media gebruiken. Die algoritmes bepalen, zonder dat we het zelf door hebben, welke informatie we op onze smartphones en computers te zien krijgen. Daardoor is het mogelijk om het denken van grote groepen mensen te beïnvloeden waardoor zij onbewust hun eigen werkelijkheid kunnen creëren. Precies hetzelfde resultaat dus als in dit verhaal van Orwell, maar dan op een moderne technologische manier die waarschijnlijk de fantasie van Orwell te buiten zou zijn gegaan..
Wat tot slot een leuke wetenswaardigheid is: de term ‘Big Brother’ vindt zijn oorsprong in dit boek. Naar het Nederlands vertaald is de Grote Broer in dit boek de grote leider. Het blijft onduidelijk of het een echte leider is of dat deze fictief van aard is, maar met het geschetste uiterlijk van deze Grote Broer, met zijn zware zwarte snor, is het duidelijk dat Orwell destijds tijdens het schrijven van dit boek Stalin als leider van de communisten in gedachte heeft gehad. Wij kennen Big Brother tegenwoordig vooral als de benaming voor een vorm van digitale spionage, waarbij van grote groepen mensen en individuen via microfoons, camera’s en, meer recent ook data, de gangen worden nagegaan. Verder kennen veel mensen natuurlijk ook het gelijknamige tv-programma waarvoor heel Nederland voor de tv geboeid zat te kijken naar het dagelijkse leven van een groep mensen die zich in een huis met camera’s en microfoons had laten opsluiten. En die term hebben we dus te danken aan George Orwell, een knappe prestatie, want het zal niet snel gebeuren dat verzonnen termen uit romans een weg weten te vinden in het taalgebruik van mensen van vele generaties later.
Samengevat lijkt George Orwell met zijn voorspelling al met al een goede gooi gedaan te hebben naar het leven in de toekomst, alhoewel we in 1984 technologisch nog lang niet zo ver waren als wat Orwell destijds had verwacht. Leven wij nu in een communistisch regime? Dat inderdaad niet. Maar toch lijkt de samenleving die in 1984 door Orwell geschetst is veel op onze huidige samenleving in 2020. Met technologische ontwikkelingen en algoritmes wordt ons leven gemakkelijker gemaakt terwijl het tegelijkertijd machtige instrumenten kunnen zijn voor mensen die een hele grote groep mensen onder controle wil hebben. Zo beangstigend kunnen technologische ontwikkelingen voor de samenleving dus ook zijn, misschien kunnen we over een aantal jaren vaststellen dat technologische ontwikkelingen en algoritmes desastreus zijn geweest voor onze samenleving? Wie zal het zeggen...
MIJN BOEK VAN 2020
Knap hoe een boek, als sciencefiction geschreven vlak na de Tweede Wereldoorlog, in 2020 nog steeds voor de lezer zo herkenbaar kan zijn. Dit boek heeft me in dit coronajaar aan het denken weten te zetten over de invloed van onze technologische ontwikkelingen op zowel de huidige problemen als de toekomst van onze huidige samenleving.
Het verhaal draait om Winston Smith in de wereld van 1984, wat rond 1949 dus nog de verre toekomst leek, het jaar 1984 leek toen immers nog heel ver weg. Pure sciencefiction was het destijds dus. Nu mag dat boek toen al lovend ontvangen zijn, want vlak na de Tweede Wereldoorlog draaide het leven vooral om de vrees voor de opkomst van het communisme en mensen zullen deze angst in dit boek toen goed hebben kunnen herkennen, maar het is eigenlijk nog steeds interessant, zij het zelfs interessanter, om het verhaal nu in 2020 te lezen. Het levert namelijk ook tegenwoordig heel veel herkenning op.
Zo voelen de technieken die in het verhaal gebruikt worden heel eigentijds en normaal aan. Er worden grote “teleschermen” gebruikt waarmee allerlei soorten vormen van media aan de kijker worden aangeboden, maar die het ook mogelijk maken om de mensen die voor het scherm staan te zien en horen. Voor mensen vlak na de oorlog zou het bijna niet voor te stellen zijn hoe dat er precies uit zou zien en hoe ze dat zouden ervaren, maar met onze huidige techniek vinden wij het bestaan van grote beeldschermen met in- en output heel normaal. Alhoewel de lezer destijds best sceptisch zou hebben kunnen zijn tijdens het lezen, is het verhaal voor ons als huidige lezer heel realistisch, de overheid zou tegenwoordig inderdaad in staat kunnen zijn de bevolking via dergelijke schermen in de gaten te houden, de techniek daarvoor bestaat tenslotte. De lezer van toen zal daarnaast het boek dan ook als een echte sciencefiction gelezen hebben, dat ervaart de huidige lezer vast een heel stuk minder.
Wie het denken van mensen kan beïnvloeden heeft macht. In 1984 van George Orwell wordt daarom wetenschap niet meer als feit beschouwd en wordt er gesleuteld aan de geschiedschrijving zodat er een samenleving met mensen ontstaat die een heel andere “waarheid” ondervinden dan mensen uit eerdere generaties. En dat roept eveneens herkenning op tijdens het lezen in de coronapandemie van 2020. Alhoewel ik de vinger er niet exact op kan leggen voel ik overeenkomsten tussen het boek en het huidige populisme, ook omdat deze samen lijkt te gaan met een afname in het geloof en vertrouwen in feiten en wetenschap en een toename van desinformatie. Want nu, tijdens de coronapandemie, lijkt het aantal mensen dat tot deze groep behoort steeds meer te groeien en komen daardoor mensen steeds meer tegenover elkaar te staan. Uitspraken uit 1984 van Orwell, zoals “2+2=5” komen ook vandaag de dag op Facebook voorbij, verkondigt door iemand van je familieleden, kennissen of vriendengroep, mensen die waarschijnlijk het boek van Orwell niet eens gelezen hebben. Maar als mensen dat met serieuze bedoelingen in de samenleving verkondigen, dan is het geen fictie van Orwell meer, maar werkelijkheid.
De algemene boodschap in het boek van Orwell luidt dan ook dat je alleen macht over alle mensen kunt hebben als je hun denken kunt beïnvloeden. Het verschil is alleen dat in het boek van Orwell het denken van mensen in de samenleving onder controle staat van het regime, in de vorm van mensen heropvoeden en het uitschakelen van mensen die anders denken. Dat zien we ook wel in 2020 terug, kijk maar naar wat er in China met de Oeigoeren gebeurt. Het denken staat tegenwoordig echter bij heel veel mensen wereldwijd onder controle, meestal niet door fysieke mensen in een regime, maar door algoritmes die o.a. sociale media gebruiken. Die algoritmes bepalen, zonder dat we het zelf door hebben, welke informatie we op onze smartphones en computers te zien krijgen. Daardoor is het mogelijk om het denken van grote groepen mensen te beïnvloeden waardoor zij onbewust hun eigen werkelijkheid kunnen creëren. Precies hetzelfde resultaat dus als in dit verhaal van Orwell, maar dan op een moderne technologische manier die waarschijnlijk de fantasie van Orwell te buiten zou zijn gegaan..
Wat tot slot een leuke wetenswaardigheid is: de term ‘Big Brother’ vindt zijn oorsprong in dit boek. Naar het Nederlands vertaald is de Grote Broer in dit boek de grote leider. Het blijft onduidelijk of het een echte leider is of dat deze fictief van aard is, maar met het geschetste uiterlijk van deze Grote Broer, met zijn zware zwarte snor, is het duidelijk dat Orwell destijds tijdens het schrijven van dit boek Stalin als leider van de communisten in gedachte heeft gehad. Wij kennen Big Brother tegenwoordig vooral als de benaming voor een vorm van digitale spionage, waarbij van grote groepen mensen en individuen via microfoons, camera’s en, meer recent ook data, de gangen worden nagegaan. Verder kennen veel mensen natuurlijk ook het gelijknamige tv-programma waarvoor heel Nederland voor de tv geboeid zat te kijken naar het dagelijkse leven van een groep mensen die zich in een huis met camera’s en microfoons had laten opsluiten. En die term hebben we dus te danken aan George Orwell, een knappe prestatie, want het zal niet snel gebeuren dat verzonnen termen uit romans een weg weten te vinden in het taalgebruik van mensen van vele generaties later.
Samengevat lijkt George Orwell met zijn voorspelling al met al een goede gooi gedaan te hebben naar het leven in de toekomst, alhoewel we in 1984 technologisch nog lang niet zo ver waren als wat Orwell destijds had verwacht. Leven wij nu in een communistisch regime? Dat inderdaad niet. Maar toch lijkt de samenleving die in 1984 door Orwell geschetst is veel op onze huidige samenleving in 2020. Met technologische ontwikkelingen en algoritmes wordt ons leven gemakkelijker gemaakt terwijl het tegelijkertijd machtige instrumenten kunnen zijn voor mensen die een hele grote groep mensen onder controle wil hebben. Zo beangstigend kunnen technologische ontwikkelingen voor de samenleving dus ook zijn, misschien kunnen we over een aantal jaren vaststellen dat technologische ontwikkelingen en algoritmes desastreus zijn geweest voor onze samenleving? Wie zal het zeggen...
MIJN BOEK VAN 2020
Knap hoe een boek, als sciencefiction geschreven vlak na de Tweede Wereldoorlog, in 2020 nog steeds voor de lezer zo herkenbaar kan zijn. Dit boek heeft me in dit coronajaar aan het denken weten te zetten over de invloed van onze technologische ontwikkelingen op zowel de huidige problemen als de toekomst van onze huidige samenleving.
2
3
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Marly van Kessel
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
