De diepgang van een rubberboot

In Ik weiger na te denken, de debuutroman van Lotta Elstad, volgen we Hedda, een 33-jarige freelancejournaliste die haar relatie met Lukas (een 'erotische vriendschap') net op de klippen heeft zien lopen. Daarnaast is ook haar opdracht stopgezet, wat maakt dat er zich geldproblemen aankondigen als ze niet gauw iets nieuws vindt. Om die twee klappen te verwerken, beslist ze naar Griekenland te vliegen om daar tijdens een korte vakantie haar leven weer op orde te krijgen. Door problemen met het vliegtuig moet er echter een noodlanding gemaakt worden in Sarajevo. Na de beroerde landing besluit Hedda uit te stappen (‘Ik dacht: vanaf nu blijf ik altijd met beide voeten op de grond’), haar bagage achter te laten (‘Wat moet je met bagage?’) en terug te keren naar Oslo, een reis die niet bepaald zonder slag of stoot verloopt en die haar voor één nacht in het bed van Milo doet belanden – die haar daarna volgt als een volleerd stalker.

Als Hedda uiteindelijk weer thuis is, blijkt ze in verwachting te zijn. Omdat ze denkt dat ze niet klaar is voor het hebben van een kind, kiest ze voor een abortus. In Noorwegen geldt in dat geval een bedenktijd van drie dagen, een periode die Hedda aan het denken zet over haar leven en liefdes. En daar loopt het mis met Ik weiger na te denken, een titel die de roman meer eer aandoet dan de bedoeling lijkt te zijn. Zelfs al laat Elstad haar hoofdpersonage beweren dat ze heeft nagedacht 'tot mijn hersenen een acute behoefte hebben gekregen aan een curettage, nagedacht tot ik stekende pijn in mijn slapen kreeg,' toch komt Hedda nauwelijks verder dan mentaal rondjeslopen, ook al zegt ze op een bepaald moment dat ze wordt 'gedwongen na te denken: moet ik een broedmachine zijn of een vertegenwoordiger van vrouwelijk cynisme.' Het is kenmerkend voor deze roman dat een intrigerende gedachte die meerdere deuren opent naar diepte en inhoud in het ijle blijft hangen.

Waar eveneens weinig tot niets mee wordt gedaan, zijn de morele vragen die abortus oproept, wat een dergelijke stap doet met de psyche van een vrouw, hoe zo’n beslissing ingrijpt in het leven van degene die de knoop moet doorhakken. Elstad laat haar protagonist daarover nadenken, maar dat blijft helaas een bezigheid die zich permanent aan de oppervlakte afspeelt. In plaats daarvan gaat het (vooral korte) hoofdstukken lang over de groeiende afstand tussen Hedda en Lukas, over het obstinate gedrag van de praatgrage Milo  die zo met zichzelf ingenomen is dat hij niet merkt hoe onuitstaanbaar hij is (‘Het ontbrak hem aan een filter. Over alles moest worden gepraat. Iedere gedachte die hem te binnen schoot, moest aan de buitenwereld worden verteld’), over geldgebrek en over de confrontatie met de piepjonge dokter Ole-Morten die wel zeer ostentatief naar voor geschoven wordt als personificatie van de conservatieve autoriteiten. Die vluchtigheid verschaft de roman de diepgang van een rubberboot.

Die conclusie zorgt voor teleurstelling en is best jammer, want iemand die zinnen op papier zet als 'Het voelde alsof ik een woestijnlandschap achter mijn oogleden had,' 'Hij praatte als een skippybal' en 'Ware liefde vereist een periode in de hel, parafraseerde hij een dichter van wie ik me de naam niet kan herinneren, van dit gebrek aan gulheid moest ik nooit iets hebben' heeft wel degelijk iets in haar mars. Dat Elstad kan schrijven, staat dan ook buiten discussie. Maar in dit boek, dat overigens uitstekend vertaald werd door Kor de Vries, komt dat talent te weinig in beeld om van een geslaagde roman te spreken.