Ponzifraude anders bekeken

Vincent Smith, haar halfbroer Paul, en haar niet-officiële echtgenoot Jonathan Alkaitis zijn de drie spillen waar dit verhaal om draait en dat in evenveel verhaallijnen. In de eerste verhaallijn wordt een raam van de foyer van een afgelegen hotel beschadigd. Met een zuurhoudende stift worden de woorden ‘Slik glas en stik erin’ op dat raam geschreven, net wanneer Jonathan, die eigenaar is, er aanwezig is. In de tweede verhaallijn volgen we de ondergang van Jonathan als malafide beursmakelaar. Hij zet een frauduleus beleggingssysteem op volgens de ponzimethode, tot dat in 2008 instort. In de derde verhaallijn wordt de verdwijning onderzocht van Vincent, ondertussen hulpkok op een cruiseschip, die onder verdachte omstandigheden overboord sloeg.

De plots zijn via de drie centrale figuren verbonden maar men zou evengoed kunnen zeggen dat het boek slechts één verhaal vormt, want ze spelen zich hoofdzakelijk chronologisch na elkaar af en volgen elkaar ook heel logisch op. Wat het verhaal bijzonder maakt is dat via flashbacks bepaalde informatie met de lezer gedeeld wordt die in een eerdere verhaallijn niet bekend was, en dat maakt dat bepaalde wendingen of gebeurtenissen plots meer, of een andere betekenis krijgen. Het aanvankelijk slechts terloops vermelde contraleven – een wat vaag en abstract begrip dat zowel kan staan voor het leven na de dood als voor het schuldgevoel van de personages – blijkt uiteindelijk steeds meer grip op het verhaal te krijgen.

Emily St. John Mandel (1979) groeide op in het Canadese British Columbia. In een vorig leven was ze danseres, maar in 2009 debuteerde ze als schrijfster om vervolgens jaarlijks of tweejaarlijks een nieuwe roman te publiceren. Met haar vierde boek, Station Elf (verschenen in 2014) won ze de Arthur C. Clarke Award en belandde ze op meerdere andere shortlists. Het boek is bovendien weer heel actueel omdat het gaat over een postapocalyptische wereld nadat een virus de bevolking decimeerde. Het was haar doorbraakboek, maar toch werd het daarna stil rond haar. Nu pas bracht ze met Het glazen hotel haar vijfde boek uit. Vertalers ervan zijn Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap.

Is financiële fraude boeiende materie om een boek over te lezen? Economen vinden vast van wel, de rest van de bevolking is mogelijk minder enthousiast. Toch waagde Mandel het om hiervan de belangrijkste verhaallijn te maken. Ze bevestigt met haar aanpak dat het onderwerp niet noodzakelijk datgene is wat een boek goed maakt. Een schijnbaar saai gegeven kan, mits onderhoudend verteld, toch heel aantrekkelijke literatuur opleveren. De auteur draait een hele tijd om de fraude heen door via Vincent en Paul heel andere dingen te vertellen, zoals hoe zij omgaan met het leeftijdsverschil tussen hen beiden, hoe Vincent de vroege dood van haar moeder verwerkt, of hoe Paul met een drugsverslaving omgaat. Deels gemeenschappelijke ervaringen drijven hen toch in verschillende richtingen en brengt hen slechts zelden samen.

De boodschap die Mandel sterk overbrengt is dat keuzes die we maken worden beïnvloed door wat we in het verleden meemaakten. De drie hoofdpersonages – maar ook anderen die toch een belangrijke rol spelen – dragen de nodige bagage met zich mee, en Mandel bestudeert alle karakters grondig en gedetailleerd. Ze belicht alleen die aspecten van hun levens die er voor dit boek toe doen, maar dat is voldoende om ze allemaal tot leven te brengen. Wie de plot gedetailleerd bestudeert, constateert dat er best weinig gebeurt in dit boek, en dat de meeste aandacht gaat naar bespiegelingen. De schrijfster heeft in ieder geval de juiste toon gevonden om daar een lezenswaard verhaal mee op te bouwen. Het doet denken aan hoe John Irving zijn personages uitdiept, maar dan zonder diens humor. De steeds grotere betekenis die aan het wat zweverige contraleven wordt gegeven, valt wat tegen en wringt met de voeten-op-de-grond-attitude die de personages oorspronkelijk typeert. Een kleine schoonheidsvlek op een verder heel andersoortige, maar waardige opvolger van Station Elf.