Klein, mooi, gevoelig boek

'Mij vond ze onbeheerst en onwellevend. Ik praatte te druk en mijn gebaren waren te heftig. ‘Rustig, rustig,’ sprak ze bezwerend, zodra ik mijn mond maar durfde te openen. Als kind werd ik voortdurend door haar ingetoomd. ‘Die daar,’ zei ze vaak tegen mijn vader, terwijl ze in mijn richting wees, ‘brandt twee keer zo snel op als anderen!’ Op zekere dag kreeg hij er genoeg van. ‘Mag sein,’ sprak hij langs zijn neus weg, ‘maar die daar geeft ook twee keer zoveel licht!’'

Ik las Twee koffers vol van Carl Friedman, een kleine roman over de joodse studente Chaja die bij een orthodox-joods (chassidisch) gezin oppast en zelf te maken heeft met een vader die nog zijn twee koffers uit de oorlog zoekt. Het is een mooi, klein, gevoelig boekje over zoekende mensen. Ik zou het vele lezers kunnen aanbevelen.

Carl Friedman is een vrouw – zoveel wist ik, pseudoniem van Carolina Klop. Ik heb helemaal gemist dat ze in 2005 ‘ontmaskerd’ is omdat ze helemaal geen joodse afkomst heeft. Nu is dat voor de roman Twee koffers vol niet relevant, denk ik, het is fictie en ik las nergens de claim dat dit in het leven van de schrijver gebeurd is. Maar blijkbaar heeft ze dat later in columns en op andere manieren wel gesuggereerd.

Ze heeft na de onthulling niets meer gepubliceerd. Ik vind het pijnlijk, vreemd en raadselachtig. Ze is niet de enige, denk bijvoorbeeld aan Jerzy Kosinski. Maar Kosinski komt er heel wat genadiger vanaf dan Friedman in de pers. Het is terecht om stil te staan bij het ‘recht’ van een kunstenaar om het leed van anderen te gebruiken in kunst, laten we er vooral over discussiëren. Maar ik vind het te ver gaan om alle vormen van toe-eigening radicaal en met terugwerkende kracht te verbieden. Als het aan mij ligt is Twee koffers vol nog steeds het lezen waard.

Een mens was niet alleen wie hij was geweest, maar ook met wie en waar. Hij was de woorden die hij had gehoord en de stemmen waarmee ze waren gesproken, hij was de beelden die hij had gezien, de geuren die hij had geroken en alle handen die hem hadden aangeraakt.