Meesterlijk verteld

'Als ik bij de geboorte niet Magda’s hiel had vastgehouden, zouden ze me waarschijnlijk hebben laten zitten.'

Als de verteller in Deel 1 van 'Magda is overal' zijn eigen geboorte zo beschrijft, dan is de (enigszins bijbelvaste) lezer maar vast gewaarschuwd. In de debuutroman van Christian Jongeneel is Dede de eerste verteller, de Jakob van een wel heel bijzondere Esau: zijn zus is Magic Magda, topmodel, moeder Teresa, ‘lichtend voorbeeld voor alle jonge vrouwen wereldwijd’, de ‘universele identificatie’ omdat iedereen in Magda ziet wat hij/zij in haar wil zien. Verteller Dede en zus Magda staan centraal in het eerste, wervelende deel van de roman. In soepele lijnen schetst Jongeneel de bijzondere familie van de twee en hun persoonlijke geschiedenis tot aan het punt dat oma Femke overlijdt op 9/11. Het gaat zo knap en soepel, het verhaal boeit zozeer dat de lezer alle slimme verwijzingen naar andere wereldse verhalen en vooruitwijzingen bij eerste lezing over het hoofd zal zien. (Grappig ook, oma op haar sterfbed: ‘Ik heb drieduizend gulden weggestopt tussen de bladzijden van Anna Karenina.’) Ja, misschien denk je ergens: ‘Dit geloof ik niet helemaal,’ maar tegen die tijd begint alweer het tweede deel.

Dat tweede deel is zo meesterlijk verteld dat ik het als los boek ook al mooi had gevonden. Het gaat over een jonge Sytse die de Friese klei verlaat voor zijn droom: naar New York. We zien het Rotterdam van begin twintigste eeuw – in Rotterdam vertrekken immers de schepen naar Amerika. Daardoor en door zijn vriend Huub, een ‘socialistisch heethoofd’, moest ik in dit deel vaak denken aan Karakter van Bordewijk (met communist Jan Maan, vriend van de hoofdpersoon). Dan bloeit de liefde op tussen die Friese Sytse en de Chinese Li. Hun dochter Femke wil als jonge vrouw ook ‘wel eens iets beleven’ en trekt naar Suriname trekt. Er volgen verhalen over dat leven in Suriname, te mooi om hier in een paar zinnen samen te vatten.

Gelukkig is het geen los boek. Dat maakt alles nog veel mooier, want er volgt nog een derde deel en er volgen nog meer fascinerende Rotterdamse en wereldse karakters. Het boek is afwisselend beeldend in de levensverhalen die je voor je ziet, en spannend in de plot die zich langzaam maar zeker ontwikkelt tot een goeie mindfuck die de lezer heerlijk verward achterlaat.

Dan nog dit. Ergens in het eerste deel las ik in een passage over de nasleep van 9/11: ‘Een krant in Pakistan meldde dat alle Joden die normaal gesproken in het WTC werkten, net die dag vrijaf hadden genomen.’ Verdorie, dacht ik, dat heb ik laatst ook in een andere roman gelezen. Het duurde even voor ik het ontdekte. Ik moest het even opgraven in mijn geheugen, al las ik het kort geleden: daar was een hoofdpersoon met een vader die aan de telefoon al zijn complottheorieën deelde. Welk boek ook alweer? Het is de roman Asymmetrie van Lisa Halliday, ook uit 2018. ‘Op de dag van de aanslagen was geen enkele Jood op zijn werk in de Twin Towers verschenen!’

En hoe fascinerend: door deze kleine overeenkomst zag ik er ineens meer. Asymmetrie is een (aardig gehypet) boek in drie delen, waar de lezer aan het eind nog steeds probeert te snappen wie nu eigenlijk welk verhaal vertelt. Het speelt ook na 9/11. Ik las de roman omdat ik een positieve NRC-recensie las, met als kop: ‘Hoe schrijf je over de niet-witte, minder geprivilegieerde ander?’ Lijkt mij een vraag waar Jongeneel ook wel raad mee weet, zonder dat (schrijven erover) op zichzelf tot thema te maken. Jammer dat Asymmetrie verder een veel minder levendig geschreven boek is, wat gekunsteld postmodern, in mijn ogen. Lees dan liever 'Magda is overal'. Hoewel Jongeneel misschien niet met Philip Roth het bed gedeeld heeft, verdient hij de hype ook.